
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “ผู้โกรธจะผลาญสิ่งใด สิ่งนั้นทำยากก็เหมือนทำง่าย”
พุทธศาสนสุภาษิต “ผู้โกรธจะผลาญสิ่งใด สิ่งนั้นทำยากก็เหมือนทำง่าย” ยํ กุทฺโธ อุปโรเธติ สุกรํ วิย ทุกฺกรํ. (องฺ. สตฺตก. ๒๓/๙๙.) มาจากพระบาลีบทว่า มีความหมายว่า เมื่อคนเราโกรธ ขาดสติ ขาดความยั้งคิด ก็สามารถทำลายสิ่งต่างๆ ได้อย่างง่ายดาย แม้ว่าสิ่งนั้นจะเป็นสิ่งที่สร้างขึ้นมาได้ยากเพียงใดก็ตาม
อธิบายขยายความได้ดังนี้:
- “ผู้โกรธ” หมายถึง บุคคลที่กำลังอยู่ในสภาวะอารมณ์โกรธ ขุ่นเคือง ไม่พอใจ ขาดสติสัมปชัญญะ
- “จะผลาญสิ่งใด” หมายถึง การทำลาย ทำร้าย ทำให้เสียหาย ไม่ว่าจะเป็นสิ่งของ วัตถุ ความสัมพันธ์ หรือแม้กระทั่งชีวิต
- “สิ่งนั้นทำยากก็เหมือนทำง่าย” หมายถึง สิ่งที่ปกติแล้วต้องใช้ความพยายาม ความอดทน และความสามารถอย่างมากในการสร้างหรือรักษาไว้ แต่เมื่ออยู่ในอารมณ์โกรธ สิ่งเหล่านั้นกลับถูกทำลายลงได้อย่างง่ายดาย ราวกับว่าเป็นสิ่งที่ไม่มีคุณค่า
ความโกรธทำลายสิ่งต่างๆ ได้อย่างไร?
เมื่อความโกรธเข้าครอบงำ บุคคลจะขาดสติ ขาดการไตร่ตรอง ขาดความยั้งคิด ทำสิ่งต่างๆ ลงไปตามแรงอารมณ์ โดยไม่คำนึงถึงผลที่ตามมา สิ่งที่เคยคิดว่ายาก หรือต้องใช้ความพยายามสูงในการสร้าง ก็อาจถูกทำลายลงได้ในชั่วพริบตา เพราะ:
- ขาดความยั้งคิด: ความโกรธทำให้คนเราขาดความยั้งคิด ขาดการควบคุมตัวเอง ทำอะไรไปตามสัญชาตญาณและความรุนแรง
- มองไม่เห็นคุณค่า: เมื่อโกรธ คนเรามักมองไม่เห็นคุณค่าของสิ่งต่างๆ รอบตัว แม้แต่สิ่งที่มีค่ามาก หรือสิ่งที่สร้างมาอย่างยากลำบาก ก็อาจถูกมองว่าไร้ค่าและถูกทำลายไปได้
- ต้องการระบายอารมณ์: ความโกรธเป็นอารมณ์ที่รุนแรง คนเรามักต้องการระบายความโกรธออกมาในรูปแบบต่างๆ ซึ่งอาจนำไปสู่การทำลายล้าง
- การตัดสินใจที่ผิดพลาด: ความโกรธทำให้การตัดสินใจผิดพลาด ขาดความรอบคอบ นำไปสู่การกระทำที่สร้างความเสียหายทั้งต่อตนเองและผู้อื่น
ตัวอย่างสิ่งที่ “ทำยาก” แต่ถูก “ทำลายได้ง่าย” เมื่อโกรธ:
- ความสัมพันธ์: มิตรภาพ ความรัก ครอบครัว ที่ต้องใช้เวลาสร้างและรักษาไว้ แต่สามารถถูกทำลายลงได้ด้วยคำพูดหรือการกระทำที่รุนแรงเพียงครั้งเดียวในยามโกรธ
- ชื่อเสียง เกียรติยศ: สิ่งที่ต้องใช้เวลาสั่งสมมานาน แต่สามารถถูกทำลายลงได้ด้วยการกระทำที่ขาดความยั้งคิดเพียงครั้งเดียว
- ทรัพย์สิน: สิ่งของที่ต้องใช้ความพยายามในการหามา แต่สามารถถูกทำลายลงได้ในชั่วพริบตาด้วยความโกรธ
- สุขภาพ: การดูแลสุขภาพต้องใช้ความสม่ำเสมอและวินัย แต่สามารถถูกทำลายลงได้ด้วยการประชดประชัน หรือการทำร้ายตัวเองในยามโกรธ
- ชีวิต: ชีวิตเป็นสิ่งที่เปราะบาง แม้จะพยายามรักษาเพียงใด แต่ก็สามารถถูกทำลายได้ง่ายดายเมื่อขาดสติ
สรุป:
สุภาษิตนี้เตือนใจให้เราเห็นถึงพลังทำลายล้างของความโกรธ ให้เรารู้จักควบคุมอารมณ์ มีสติอยู่เสมอ เพราะความโกรธเพียงชั่ววูบ อาจนำไปสู่การสูญเสียสิ่งที่สำคัญและยากจะสร้างขึ้นมาใหม่ การฝึกฝนสติ การเจริญเมตตา และการฝึกจิตให้สงบ จะช่วยให้เราเอาชนะความโกรธ และรักษาทุกสิ่งที่มีค่าในชีวิตไว้ได้