ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “คนมักโกรธถือเอาประโยชน์แล้ว กลับประพฤติไม่เป็นประโยชน์”
พุทธศาสนสุภาษิต “คนมักโกรธถือเอาประโยชน์แล้ว กลับประพฤติไม่เป็นประโยชน์” มาจากพระบาลีบทว่า อโถ อตฺถํ คเหตฺวาน อนตฺถํ ปฏิปชฺชติ. (องฺ. สตฺตก. ๒๓/๙๘.) หมายความว่า คนที่มักโกรธ เมื่อได้รับประโยชน์หรือสิ่งที่ต้องการแล้ว แทนที่จะสำนึกในบุญคุณหรือตอบแทนด้วยการกระทำดีๆ กลับประพฤติตนในทางที่ไม่เหมาะสม ไม่เป็นประโยชน์ สร้างความเดือดร้อนเสียหาย ทั้งต่อตนเองและผู้อื่น
อธิบายขยายความ:
- คนมักโกรธ: หมายถึง คนที่ควบคุมอารมณ์โกรธไม่ได้ มักแสดงความโกรธออกมาบ่อยครั้ง
- ถือเอาประโยชน์แล้ว: หมายถึง ได้รับผลประโยชน์ ได้รับความช่วยเหลือ หรือได้รับสิ่งที่ต้องการจากผู้อื่นแล้ว
- กลับประพฤติไม่เป็นประโยชน์: หมายถึง กระทำสิ่งที่ไม่ดี สร้างความเดือดร้อน ทำลาย หรือทรยศหักหลัง แทนที่จะสำนึกในบุญคุณหรือตอบแทนด้วยการทำดี
ความหมายเชิงลึกและเหตุผล:
สุภาษิตนี้ชี้ให้เห็นถึงธรรมชาติของคนขี้โมโห ที่มักมีพฤติกรรมดังนี้:
- ขาดความยั้งคิด: เมื่อโกรธ คนเหล่านี้มักขาดสติ ทำอะไรไปโดยไม่คิดถึงผลที่ตามมา แม้จะเคยได้รับความช่วยเหลือจากผู้อื่น ก็อาจทำร้ายหรือหักหลังคนเหล่านั้นได้
- เห็นแก่ตัว: คนมักโกรธมักยึดตัวเองเป็นศูนย์กลาง สนใจแต่ความต้องการของตัวเอง ไม่คำนึงถึงความรู้สึกของผู้อื่น เมื่อได้สิ่งที่ต้องการแล้ว ก็ไม่สนใจที่จะตอบแทนหรือรักษาน้ำใจ
- ทำลายมิตรภาพ: พฤติกรรมเช่นนี้ ย่อมทำลายความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เพราะไม่มีใครอยากคบค้าสมาคมกับคนที่คอยแต่จะสร้างความเดือดร้อน
- นำความเดือดร้อนมาสู่ตนเอง: การกระทำที่ไม่เป็นประโยชน์ ย่อมนำผลเสียมาสู่ตนเองในที่สุด อาจถูกลงโทษ ถูกเกลียดชัง หรือสูญเสียความน่าเชื่อถือ
ตัวอย่าง:
- ลูกที่พ่อแม่เลี้ยงดูมาอย่างดี แต่เมื่อโตขึ้นกลับเนรคุณ ไม่ดูแลพ่อแม่
- คนที่ได้รับความช่วยเหลือจากเพื่อน แต่กลับหักหลังเพื่อน เพื่อผลประโยชน์ของตัวเอง
- ลูกน้องที่เจ้านายไว้ใจ มอบหมายงานสำคัญให้ แต่กลับทุจริต ทำให้บริษัทเสียหาย
- คนที่ได้รับโอกาสจากผู้อื่น แต่กลับใช้โอกาสนั้นในทางที่ผิด
ข้อคิดและแนวทางปฏิบัติ:
- ฝึกควบคุมอารมณ์โกรธ: เพราะความโกรธเป็นบ่อเกิดของพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม
- รู้จักกตัญญูรู้คุณ: สำนึกในบุญคุณของผู้ที่มีพระคุณ และตอบแทนด้วยการทำดี
- มีสติ: คิดไตร่ตรองให้ดีก่อนทำ คำนึงถึงผลที่จะตามมา
- เห็นอกเห็นใจผู้อื่น: คำนึงถึงความรู้สึกของผู้อื่น ไม่ทำอะไรที่สร้างความเดือดร้อน
สรุป:
“คนมักโกรธถือเอาประโยชน์แล้ว กลับประพฤติไม่เป็นประโยชน์” เป็นสุภาษิตที่เตือนใจให้เห็นถึงโทษของความโกรธ ที่สามารถนำไปสู่การกระทำที่ไม่เหมาะสม ทำลายทั้งมิตรภาพและความน่าเชื่อถือ ดังนั้น เราจึงควรฝึกฝนที่จะควบคุมอารมณ์ รู้จักกตัญญูรู้คุณ และมีสติอยู่เสมอ