
พุทธศาสนสุภาษิตบทว่า “บุคคลไม่ควรลืมตน” แปลมาจากบาลีบทว่า อตฺตานํ นาติวตฺเตยฺย (ขุ. ชา. ตึส. ๒๗/๕๐๓.) มีความหมายลึกซึ้ง เตือนใจให้เรามีสติ รู้จักตนเอง และไม่ประมาทในชีวิต
ความหมายโดยละเอียด
- ไม่ลืมตน: หมายถึง การระลึกรู้ตัวอยู่เสมอว่า ตนเองเป็นใคร มีหน้าที่อะไร มีจุดแข็งจุดอ่อนอย่างไร มีอะไรที่ต้องพัฒนาและไม่หลงไปกับสิ่งภายนอก เช่น ลาภ ยศ สรรเสริญ
- ไม่ลืมกำพืด ฐานะและชาติตระกูลของตน
- ไม่ลืม ความสามารถที่แท้จริงของตน
- ไม่ลืม ความดีความชั่วที่ตนได้กระทำ
- มีสติ: รู้เท่าทันอารมณ์ ความคิด และการกระทำของตนเอง ไม่ประมาท ไม่หลงระเริงไปกับความสุข หรือจมปลักอยู่กับความทุกข์
- มีสติ กำหนด รู้ ในอิริยาบถ ยืน เดิน นั่ง นอน
- มีสติ รู้เท่าทัน ความคิด อารมณ์ ที่เกิดขึ้น
- รู้จักตนเอง: เข้าใจ ยอมรับ ทั้งข้อดีและข้อเสียของตนเอง ไม่หลงตัวเองจนเกินไปหรือดูถูกตนเองจนเกินไป
- รู้จักความสามารถขอบเขตของตน
- รู้จักยอมรับในสิ่งที่ตนเองเป็น
- ไม่ประมาท: ดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท ระมัดระวังในการ คิด พูด และ ทำ ไม่ประมาทในความตาย
- ไม่ประมาทในวัย ในเวลา
- ไม่ประมาทในการทำความดี
- พัฒนาตนเอง: มุ่งมั่นพัฒนาตนเองอยู่เสมอ ทั้งทางด้านร่างกายจิตใจ สติปัญญาและคุณธรรม
- ฝึกฝนอบรมตนเองให้เป็นคนดีคนเก่งอยู่เสมอ
ตัวอย่างพฤติกรรมของคนที่ “ลืมตน”
- หลงระเริงในลาภ ยศ สรรเสริญ จนเหลิง ลืมตัว
- ประมาทในชีวิต คิดว่าตนเองยังหนุ่ม ยังแข็งแรง ไม่ต้องรีบร้อนทำความดี
- ไม่รู้จักควบคุมอารมณ์ ปล่อยให้ความโกรธ ความหลงครอบงำ
- ไม่ยอมรับความผิดพลาดของตนเอง โทษแต่ผู้อื่น
- หยุดพัฒนาตนเอง เมื่อประสบความสำเร็จ
ประโยชน์ของการ “ไม่ลืมตน”
- ทำให้มีสติ รู้ตัวอยู่เสมอ
- ไม่ประมาทในชีวิต มุ่งทำความดี
- รู้จักตนเอง และพัฒนาตนเองอยู่เสมอ
- มีความอ่อนน้อมถ่อมตน ไม่หลงตัวเอง
- มีชีวิตที่มีความสุข และมีคุณค่า
สรุป
“บุคคลไม่ควรลืมตน” เป็นหลักธรรมที่สำคัญในการดำเนินชีวิต สอนให้เรามีสติ รู้เท่าทันตนเอง ไม่ประมาท และมุ่งมั่นพัฒนาตนเองอยู่เสมอ เพื่อชีวิตที่มีความสุข ความเจริญทั้งทางโลกและทางธรรม