
คำกล่าวที่ว่า “ผู้ใดรักษาตนได้ ภายนอกของผู้นั้นก็เป็นอันรักษาด้วย” เป็นคำสอนในพระพุทธศาสนา มาจากบาลีบทว่า โย รกฺขติ อตฺตานํ รกฺขิโต ตสฺส พาหิโร (องฺ. ฉกฺก. ๒๒/๔๑๗) มีความหมายลึกซึ้ง สอนให้เรารู้จัก การดูแลรักษาตนเองทั้งภายในและภายนอก ซึ่งจะส่งผลดีต่อชีวิตในทุกๆ ด้าน
อธิบายความหมาย
- ตน หมายถึง ตัวเรา ซึ่งประกอบด้วยกายและใจ
- รักษาตน: หมายถึง การดูแลรักษา อบรม พัฒนาตนเอง ทั้งทางกาย วาจา และใจ ให้มีความประพฤติดีงาม มีคุณธรรม มีสติปัญญา รู้จักควบคุมตนเอง
- ภายนอก: หมายถึง สิ่งต่าง ๆ ที่อยู่นอกเหนือตัวเรา เช่น ทรัพย์สิน ชื่อเสียง เกียรติยศ ความสัมพันธ์
- เป็นอันรักษาด้วย: หมายถึง สิ่งต่าง ๆ ภายนอกเหล่านั้น จะได้รับการดูแลรักษา และเจริญงอกงาม ไปพร้อม ๆ กับตัวเรา
เปรียบเทียบให้เห็นภาพ
- ลองนึกถึงบ้านที่แข็งแรง มีรากฐานมั่นคง ภายในบ้านสะอาด เป็นระเบียบเรียบร้อย บ้านหลังนี้ย่อมได้รับการดูแล ปกป้องจากภัยอันตรายต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี
- ในทางตรงกันข้าม หากบ้านทรุดโทรม ไม่มีคนดูแล ก็ย่อมเสี่ยงต่อการถูกโจรกรรมหรือภัยพิบัติต่าง ๆ
หลักธรรมที่เกี่ยวข้อง
- ศีล สมาธิ ปัญญา: เป็นหลักธรรมในการพัฒนาตนเองให้มีความประพฤติและสติปัญญาที่ดีงาม
- อิทธิบาท 4: ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิมังสา เป็น คุณธรรมที่ช่วยให้ประสบความสำเร็จในการดำเนินชีวิต
- ฆราวาสธรรม 4: สัจจะ ทมะ ขันติ จาคะ เป็นหลักธรรมสำหรับการครองเรือนและการอยู่ร่วมกัน ในสังคม
ประโยชน์ของการรักษาตน
- มีชีวิตที่มั่นคง: ไม่หวั่นไหว ต่อปัญหา และอุปสรรค
- มีสุขภาพดี: ทั้งกาย และใจ
- มีความสัมพันธ์ที่ดี: กับผู้อื่น
- ประสบความสำเร็จ: ในชีวิต
- เป็นที่รัก: ของคนรอบข้าง
สรุป
การรักษาตนเป็นรากฐานสำคัญของการดำเนินชีวิตเมื่อเราดูแลและพัฒนาตนเองทั้งภายในและภายนอก สิ่งต่าง ๆ รอบตัวเราก็จะดีขึ้นตามไปด้วย