
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “สมณพราหมณ์ มีความอดทนเป็นกำลัง”
พุทธศาสนสุภาษิต “สมณพราหมณ์ มีความอดทนเป็นกำลัง” มาจากพระบาลีบทว่า ขนฺติพลา สมณพฺราหฺมณา. (องฺ. อฏฐก. ๒๓/๒๒๗.)
แปลแยกเป็นคำได้ดังนี้:
- ขนฺติ (ขันติ): ความอดทน
- พลา (พะลา): ผู้มีกำลัง, ผู้มีพลัง (มาจาก พล + อา)
- สมณ (สะมะณะ): สมณะ, ผู้สงบ, นักบวชในพระพุทธศาสนา
- พฺราหฺมณา (พราหมะณา): พราหมณ์, ผู้ประพฤติธรรม, ผู้ประเสริฐ
เมื่อรวมกันแล้ว ขนฺติพลา สมณพฺราหฺมณา จึงแปลว่า “สมณพราหมณ์ผู้มีความอดทนเป็นกำลัง” หรือ “สมณพราหมณ์มีความอดทนเป็นกำลัง”
เมื่อรวมกันแล้ว สมณพราหมณ์ ในพุทธศาสนสุภาษิตนี้จึงหมายถึง นักบวชในพระพุทธศาสนาและผู้ประพฤติธรรมทั้งหลาย ผู้ที่มุ่งมั่นในการปฏิบัติธรรม แสวงหาความสงบ และละเว้นจากความชั่ว
ดังนั้น พุทธศาสนสุภาษิต “สมณพราหมณ์ มีความอดทนเป็นกำลัง” จึงมีความหมายว่า ผู้ที่ประพฤติปฏิบัติตนเป็นสมณพราหมณ์ คือนักบวชและผู้ปฏิบัติธรรมทั้งหลายนั้น ย่อมต้องมีความอดทนเป็นกำลังสำคัญในการดำเนินชีวิตและในการปฏิบัติธรรม
ความหมายโดยสรุป:
ภาษิตนี้เน้นย้ำว่า “ความอดทน” เป็นคุณธรรมที่สำคัญอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่อุทิศตนให้กับเส้นทางแห่งการปฏิบัติธรรม ไม่ว่าจะเป็นนักบวชหรือฆราวาสก็ตาม ความอดทนเป็นเสมือนพลังที่คอยค้ำจุนให้สามารถฟันฝ่าอุปสรรคต่างๆ ทั้งทางกายและทางใจ เพื่อบรรลุเป้าหมายสูงสุดคือความหลุดพ้น
อธิบายเพิ่มเติม:
- การใช้คำว่า “สมณพราหมณ์” แทน “นักพรต” เป็นการเจาะจงกลุ่มบุคคลที่มุ่งเน้นการปฏิบัติธรรมอย่างเคร่งครัด
- ความอดทนที่จำเป็นสำหรับสมณพราหมณ์ ได้แก่:
- อดทนต่อความยากลำบากในการดำรงชีวิต: เช่น การดำรงชีวิตด้วยการบิณฑบาต การอยู่ในสถานที่ที่ห่างไกลความเจริญ
- อดทนต่อการขัดเกลากิเลส: เช่น อดทนต่อความโกรธ ความโลภ ความหลง อดทนต่อความฟุ้งซ่าน ความท้อแท้
- อดทนต่อการฝึกฝนตนเอง: เช่น อดทนต่อความเจ็บปวดจากการนั่งสมาธิเป็นเวลานาน อดทนต่อความหิวจากการถือศีลอด
- อดทนต่อคำวิพากษ์วิจารณ์: เช่น อดทนต่อคำนินทาว่าร้าย คำดูถูกเหยียดหยาม
ตัวอย่าง:
- พระภิกษุที่ออกธุดงค์ต้องมีความอดทนต่อความยากลำบากในการเดินทาง ความอดอยาก และสภาพอากาศที่แปรปรวน
- ผู้ปฏิบัติธรรมที่ถือศีล 8 ต้องมีความอดทนต่อความหิว และความอยากในกามคุณ
- นักบวชที่เจริญสติภาวนาต้องมีความอดทนต่อความฟุ้งซ่าน ความง่วง และความเบื่อหน่าย
สรุป:
“สมณพราหมณ์ มีความอดทนเป็นกำลัง” เป็นพุทธศาสนสุภาษิตที่เน้นย้ำถึงความสำคัญของความอดทนว่าเป็นคุณธรรมที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับนักบวชและผู้ปฏิบัติธรรม ความอดทนเป็นเสมือนพลังที่ช่วยให้สามารถเอาชนะกิเลส เอาชนะอุปสรรค และบรรลุเป้าหมายสูงสุดคือความหลุดพ้นจากทุกข์ เป็นการเจาะจงกลุ่มบุคคลจากภาษิต “ความอดทนเป็นกำลังของนักพรต” ให้ชัดเจนยิ่งขึ้น