
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “ความอดทน ห้ามไว้ได้ซึ่งความผลุนผลัน”
พุทธศาสนสุภาษิตที่ว่า “ความอดทน ห้ามไว้ได้ซึ่งความผลุนผลัน” มาจากบาลีบทว่า ขนฺติ สาหสวารณา. เป็นสุภาษิตที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส สมเด็จพระสังฆราชเจ้าองค์ที่ ๑๐ ทรงนิพนธ์ไว้ แม้จะไม่ปรากฏในพระไตรปิฎกโดยตรง อย่างไรก็ตาม แก่นแท้ของความหมายนั้น ถูกต้องตรงตามหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า และสามารถเชื่อมโยงกับพุทธศาสนสุภาษิตบทอื่น ๆ ที่เน้นเรื่อง “ขันติ” (ความอดทน) และการควบคุมตนเอง
ความหมายของ “ความอดทน ห้ามไว้ได้ซึ่งความผลุนผลัน” อธิบายได้ดังนี้:
- ความอดทน (ขันติ): คือความสามารถในการอดกลั้นต่อสิ่งที่ไม่พึงประสงค์ ควบคุมอารมณ์ ระงับความโกรธ ความหุนหันพลันแล่น ไม่ด่วนตัดสินใจหรือทำสิ่งใดๆ ลงไปด้วยอารมณ์ชั่ววูบ
- ห้ามไว้ได้: หมายถึง การยับยั้ง ป้องกัน ควบคุม
- ความผลุนผลัน: คือ ความหุนหันพลันแล่น การทำอะไรโดยขาดการยั้งคิด ขาดสติ มักนำไปสู่ความผิดพลาดและผลเสีย
ดังนั้น “ความอดทน ห้ามไว้ได้ซึ่งความผลุนผลัน” จึงหมายความว่า การมีความอดทนเป็นเกราะป้องกันไม่ให้เราทำสิ่งต่างๆ ลงไปด้วยความหุนหันพลันแล่น ช่วยให้เรามีสติ คิดไตร่ตรองก่อนที่จะพูดหรือทำอะไร ซึ่งจะช่วยป้องกันความผิดพลาด ความเสียหาย และผลเสียต่างๆ ที่อาจตามมา
ความเชื่อมโยงกับหลักธรรมอื่นๆ:
- ขันติ (ความอดทน): เป็นหนึ่งในหลักธรรมสำคัญในพุทธศาสนา จัดเป็นบารมี 10 ทัศ (ข้อปฏิบัติเพื่อการบรรลุธรรม) เป็นสิ่งที่ต้องฝึกฝน
- สติ (ความระลึกได้): ความอดทนต้องอาศัยสติเป็นตัวกำกับ เมื่อมีสติรู้เท่าทันอารมณ์ ก็จะสามารถอดทนอดกลั้นได้
- สัมปชัญญะ (ความรู้ตัว): ความรู้ตัวว่ากำลังคิด พูด หรือทำอะไร จะช่วยให้ยับยั้งความผลุนผลันได้
ประโยชน์ของการมีความอดทน:
- ป้องกันความผิดพลาด: การคิดไตร่ตรองก่อนทำจะช่วยลดความผิดพลาด
- รักษาความสัมพันธ์: การอดทนต่อคำพูดหรือการกระทำที่ไม่ถูกใจ จะช่วยรักษาความสัมพันธ์กับผู้อื่น
- จิตใจสงบ: เมื่อไม่หุนหันพลันแล่น จิตใจก็จะสงบ ไม่ฟุ้งซ่าน
- ประสบความสำเร็จ: ความอดทนเป็นคุณสมบัติที่สำคัญของคนที่ประสบความสำเร็จในชีวิต
ตัวอย่าง:
- เมื่อถูกเพื่อนพูดจาไม่ดี แทนที่จะโต้ตอบทันที เราสามารถใช้ความอดทน นิ่ง และคิดก่อนพูด เพื่อป้องกันไม่ให้สถานการณ์บานปลาย
- เมื่อเจองานที่ยาก แทนที่จะท้อแท้และล้มเลิก เราสามารถใช้ความอดทน พยายามต่อไป จนกว่าจะประสบความสำเร็จ
สรุป:
แม้ “ความอดทน ห้ามไว้ได้ซึ่งความผลุนผลัน” อาจไม่ใช่พุทธศาสนสุภาษิตที่ปรากฏตรง ๆ ในพระไตรปิฎก แต่ความหมายนั้นสอดคล้องกับหลักธรรมเรื่องขันติ สติ และสัมปชัญญะ เป็นคำสอนที่มีคุณค่า เตือนใจให้เราฝึกฝนความอดทน เพื่อป้องกันความหุนหันพลันแล่น นำไปสู่การดำเนินชีวิตอย่างมีสติและประสบความสำเร็จ