
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “คนทั้งหลายอันอวิชชาหุ้มห่อไว้”
พุทธศาสนสุภาษิต “คนทั้งหลายอันอวิชชาหุ้มห่อไว้” มาจากพระบาลีบทว่า อวิชฺชานิวุตา โปสา. (วิ. จุล. ๗/๔๐๐. องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๙๓.) มีความหมายว่า คนทั้งหลายถูกอวิชชา คือ ความไม่รู้ ความเขลา ความมืดบอดทางปัญญา ปกคลุมปิดบังไว้ ทำให้มองไม่เห็นความจริง ไม่เข้าใจเหตุและผล และจมอยู่ในความทุกข์
อธิบายขยายความได้ดังนี้:
- คนทั้งหลาย : หมายถึง มนุษย์และสัตว์ทั้งหลายที่ยังเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏ
- อันอวิชชา : อวิชชา หมายถึง ความไม่รู้ ความเขลา ความมืดบอดทางปัญญา เป็นรากเหง้าของความทุกข์ทั้งปวง
- ไม่รู้อะไร? อวิชชาคือความไม่รู้ในอริยสัจ 4 (ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค) ไม่รู้ว่าอะไรคือทุกข์ อะไรคือเหตุแห่งทุกข์ อะไรคือความดับทุกข์ และอะไรคือหนทางสู่ความดับทุกข์ รวมถึงไม่รู้ในกฎแห่งกรรม ไม่รู้ในเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด
- หุ้มห่อไว้ : หมายถึง ถูกปกคลุม ปิดบัง ครอบงำ เหมือนถูกห่อหุ้มไว้ด้วยผ้าหนาทึบ
ความหมายโดยรวม:
เพราะคนทั้งหลายถูกอวิชชาครอบงำ จึงมองไม่เห็นความจริงตามที่เป็นจริง หลงยึดติดในสิ่งที่ไม่เที่ยงแท้แน่นอน ไม่เข้าใจว่าชีวิตเป็นทุกข์ ไม่รู้ว่าอะไรเป็นสาเหตุของความทุกข์ และไม่รู้หนทางที่จะพ้นทุกข์ได้ เปรียบเสมือนคนที่อยู่ในความมืด มองไม่เห็นอะไร จึงเดินชนสิ่งต่างๆ และตกอยู่ในอันตราย
อวิชชาหุ้มห่อไว้อย่างไร?
- ทำให้เกิดความยึดมั่นถือมั่น: เพราะไม่รู้ความจริง จึงยึดติดในตัวตน (อัตตา) ยึดติดในสิ่งต่างๆ ว่าเป็นของตน นำไปสู่ความโลภ ความโกรธ ความหลง
- ทำให้เกิดการกระทำที่ผิดพลาด: เพราะไม่รู้เหตุและผล ไม่รู้กฎแห่งกรรม จึงกระทำสิ่งต่างๆ ไปตามอำนาจกิเลส นำไปสู่ความทุกข์และความเดือดร้อน
- ทำให้เกิดการเวียนว่ายตายเกิด: เพราะไม่รู้หนทางดับทุกข์ จึงต้องเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏอย่างไม่รู้จบสิ้น
ผลของการถูกอวิชชาหุ้มห่อ:
- ความทุกข์: ต้องเผชิญกับความทุกข์ต่างๆ ทั้งทุกข์กาย ทุกข์ใจ
- ความไม่สงบ: จิตใจว้าวุ่น ฟุ้งซ่าน ไม่สงบสุข
- ความเสื่อม: ทั้งทางกาย วาจา และใจ
- การเวียนว่ายตายเกิด: ไม่สามารถหลุดพ้นจากสังสารวัฏ
ทางออกจากอวิชชา:
หนทางเดียวที่จะหลุดพ้นจากอวิชชา คือ การเจริญปัญญา ด้วยการศึกษาพระธรรม ฝึกสติ สมาธิ วิปัสสนา เพื่อให้เกิดความรู้แจ้ง เห็นจริงตามความเป็นจริง (ยถาภูตญาณทัสสนะ) เมื่อปัญญาเกิดขึ้น อวิชชาก็จะถูกทำลายไป เหมือนความมืดย่อมหายไปเมื่อมีแสงสว่าง
สรุป:
พุทธศาสนสุภาษิต “คนทั้งหลายอันอวิชชาหุ้มห่อไว้” เตือนให้เราตระหนักถึงความสำคัญของการเจริญปัญญา เพราะอวิชชาเป็นรากเหง้าของความทุกข์ทั้งปวง การศึกษาพระธรรม ฝึกฝนอบรมจิตใจ จึงเป็นหนทางเดียวที่จะนำไปสู่ความรู้แจ้ง และหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวงได้
ผมยังไม่ได้ตรวจดูในพระคัมภีร์ที่ยกขึ้นมาว่า บาทแห่งพระคาถานี้ เป็น อวิชฺชานิวุตา โปสา หรือ อวิชฺชา นิวุตา โปสา หรือ ว่า อวิชฺชนิวุตา โปสา