เห็นว่าบทความนี้มีประโยชน์ โปรดแชร์....

เทคนิคการเทศน์
เทคนิคการเทศน์

หัวข้อบรรยาย
เทคนิคการเทศน์
โดย สุเมโธ ภิกฺขุ
วัดป่าแสงอรุณ ขอนแก่น

เทคนิค คืออะไร

เทคนิค เป็นคำนามมาจากภาษาอังกฤษ มีความหมายได้ในภาษาไทยว่า ศิลปะหรือกลวิธีเฉพาะวิชานั้น ๆ

หลักการสอนทั่วไป

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) ได้กล่าวถึงหลักการสอนทั่วไปของพระพุทธเจ้า โดยสรุป ดังนี้
ก. เรื่องที่สอน
ข. เกี่ยวกับตัวผู้เรียน
ค. เกี่ยวกับการสอน

ก. เรื่องที่สอน
๑. สอนเรื่องเข้าใจง่าย ไปหาเรื่องเข้าใจยาก (อริยสัจ ๔)
๒. สอนไปตามลำดับและต่อเนื่องกัน (อนุปุปุพพีกถา)
๓. สอนให้ผู้เรียน ได้ดู ได้เห็น ได้ฟังเอง
(พระนันทะ, สัทธิวิหาริกพระสารีบุตร)
๔. สอนตรงเนื้อหา ตรงเรื่อง คุมอยู่ในเรื่องไม่วกวน (นามรูป)
๕. สอนมีเหตุผล ตรองตามเห็นจริงได้ (สนิทานํ)
๖. สอนเท่าที่จำเป็น พอดีสำหรับให้เกิดความเข้าใจ (ไม่อวดภูมิ)
๗. สอนสิ่งที่มีความหมาย ควรที่เขาจะเรียนรู้และเข้าใจเป็น
ประโยชน์แก่ตัวเขาเอง

ข. เกี่ยวกับตัวผู้เรียน
๑. สอนให้เหมาะตามความแตกต่างระหว่างบุคคล เช่น คำนึงถึงจริต ๖ และรู้ระดับความสามารถของบุคคล เช่น ทรงยกบัว ๔ เหล่า เปรียบเทียบกับบุคคล ๔ ประเภท คือ
อุคฆฏิตัญญู
วิปจิตัญญู
เนยยะ
ปทปรมะ
๒. ปรับวิธีสอนให้เหมาะสมกับบุคคล แม้สอนเรื่องเดียวกัน แต่ต่างบุคคล อาจใช้วิธีต่างกัน
๓. คำนึงถึงความพร้อมของแต่ละบุคคล
๔. สอนโดยให้ผู้เรียนลงมือทำด้วยตนเอง (จูฬป็นถก)
๕. สอนโดยให้ผู้เรียนได้มีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นและมีบทบาทร่วมกัน
๖. สอนโดยเอาใจใส่บุคคลที่ควรได้รับเป็นพิเศษ (ชาวนา ธิดาช่างทุก)
๗. ช่วยเหลือคนที่ด้อยหรือมีปัญหา (จูฬปีนถก)

ค. เกี่ยวกับการสอน
๑. การเริ่มต้นที่ดี ชี้จุดสำคัญ (ควาญช้าง, ชาวนา)
๒. สร้างบรรยากาศในการสอน (โสณฑัณฑะ)
๓. สอนมุ่งเนื้อหา ไม่ให้กระทบตนและผู้อื่น (พราหมณ์ ๒ คน)
๔. สอนโดยเคารพ คือตั้งใจสอน
๕. ใช้ภาษาสุภาพ นุ่มนวล ไม่หยาบดาย ชวนให้สบายใจ

องค์พระธรรมกถึก ๕

๑. เราจะกล่าวชี้แจงไปตามลำดับ
๒. เราจักกล่าวชี้แจงยกเหตุผลมาแสดงให้เข้าใจ
๓. เราจักแสดงด้วยอาศัยเมตตา
๔. เราจักไม่แสดงด้วยเห็นแก่อามิส
๕. เราจักแสดงไปโดยไม่กระทบตนและผู้อื่น

ลีลาการสอน

ลีลาในการสอน ๔ อย่าง ดังนี้
๑. สันทัสสนา แสดงให้ชัดเจนแจ่มแจ้ง เหมือนเห็นด้วยตา
๒. สมาทปนา จูงใจให้เห็นจริงด้วย พร้อมถือปฏิบัติ
๓. สมุตเตชนา เร้าใจให้แกล้วกล้า ให้เกิดอุตสาหะ
๔. สัมปหังสนา ให้เกิดความร่าเริง เบิกบาน ฟังไม่เบื่อ
(แจ่มแจ้ง จูงใจ หาญกล้า ร่าเริง)

วิธีสอนหลากหลาย

๑. แบบสนทนา
๒. แบบบรรยาย
๓. แบบตอบปัญหา (เอกังส-ปฏิปุจฉา-วิภัชช-ฐปนีย)
๔. แบบวางกฎข้อบังคับ

พระพุทธเจ้าทรงใช้เทคนิคในการสอน

๑. การยกอุทาหรณ์และการเล่านิทานประกอบ
๒. การเปรียบเทียบด้วยข้ออุปมา (โลกธรรม ๘)
๓. การใช้อุปกรณ์การสอน (สอนราหุลสามเณร)
๔. การทำเป็นตัวอย่าง (ปูติคัคตะ)
๕. การเล่นภาษา เล่นคำ (ไหว้ทิศ บูชายัญ ตกเบ็ด)
๖. อุบายเลือกคนและการปฏิบัติเป็นรายบุลคล (พระเจ้าพิมพิสาร)
๗. การรู้จักจังหวะและโอกาส (วันมาฆปุณณมี)
๘. ความยึดหยุ่นในการใช้วิธีการ (เข้าข้างก่อนสอนที่หลัง)
๙. การลงโทษและให้รางวัล (นันทิยะ-ฉันนะ)
๑๐. แก้ปัญหาเฉพาะหน้า (พราหมณ์ด่าพระพุทธเจ้า)


เห็นว่าบทความนี้มีประโยชน์ โปรดแชร์....