
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต
“ขณะอย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย”
พุทธศาสนสุภาษิต “ขณะอย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย” มาจากพระบาลีบทว่า “ขโณ โว มา อุปจฺจคา” (องฺ. อฏฺฐก. ๒๓/๒๓๑. ขุ. ธ. ๒๕/๕๗. ขุ. สุ. ๒๕/๓๘๙.) เป็นคำสอนที่สำคัญในพระพุทธศาสนา มีความหมายโดยรวมคือ อย่าปล่อยเวลาให้ผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์ ให้ใช้เวลาทุกขณะให้เกิดคุณค่าสูงสุด
เพื่อให้เข้าใจความหมายได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น สามารถแยกพิจารณาได้ดังนี้
- ขณะ (ขโณ): หมายถึง ช่วงเวลาสั้นๆ แต่มีความสำคัญอย่างยิ่ง อาจหมายถึง เสี้ยววินาที นาที ชั่วโมง หรือวัน แต่ในบริบทนี้เน้นย้ำถึง ทุกขณะจิต ที่เกิดขึ้นและดับไปอย่างรวดเร็ว
- /ล่วง (อุปจฺจคา): หมายถึง การผ่านไป สูญเสียไป หรือปล่อยให้หลุดลอยไป โดยไม่ได้ใช้ประโยชน์
- ท่านทั้งหลาย (โว): ในที่นี้หมายถึง พวกเราทุกคน
เมื่อนำมารวมกัน “ขณะอย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย” จึงมีความหมายว่า อย่าปล่อยให้เวลาแต่ละขณะผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์ จงใช้ทุกขณะเวลาให้คุ้มค่าที่สุด
ความหมายนี้สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้หลายด้าน เช่น
- การปฏิบัติธรรม: ให้ใช้เวลาทุกขณะในการเจริญสติ สมาธิ และวิปัสสนา เพื่อพัฒนาจิตใจให้บริสุทธิ์
- การศึกษาเล่าเรียน: ให้ตั้งใจศึกษาหาความรู้ในทุกขณะที่ได้รับโอกาส ไม่ปล่อยเวลาให้สูญเปล่าไปกับการเล่นหรือทำสิ่งไร้สาระ
- การทำงาน: ให้ตั้งใจทำงานอย่างเต็มที่ในทุกขณะ ไม่ผัดวันประกันพรุ่ง และใช้เวลาให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่งาน
- การใช้ชีวิตทั่วไป: ให้ใช้ชีวิตอย่างมีสติในทุกขณะ ทำในสิ่งที่ควรทำ พูดในสิ่งที่ควรพูด คิดในสิ่งที่ควรคิด และทำทุกอย่างด้วยความไม่ประมาท
ความสำคัญของสุภาษิตนี้:
สุภาษิตนี้เตือนใจให้เราเห็นคุณค่าของเวลา ซึ่งเป็นสิ่งที่มีค่าและไม่สามารถเรียกคืนกลับมาได้ การปล่อยเวลาให้ล่วงเลยไปโดยเปล่าประโยชน์เท่ากับการสูญเสียโอกาสในการทำความดี การพัฒนาตนเอง และการบรรลุเป้าหมายในชีวิต
ความเชื่อมโยงกับคำสอนอื่นๆ:
สุภาษิตนี้มีความสอดคล้องกับคำสอนอื่นๆ ในพระพุทธศาสนา เช่น
- ความไม่ประมาท (อปฺปมาโท): การใช้ชีวิตอยู่ด้วยความมีสติ ระลึกถึงความไม่เที่ยงของชีวิต และใช้เวลาให้เกิดประโยชน์สูงสุด
- ความเพียร (วิริยะ): ความพยายามอย่างต่อเนื่องในการทำความดี ละเว้นความชั่ว และพัฒนาตนเอง
- มรณานุสสติ: การระลึกถึงความตาย เพื่อกระตุ้นให้ใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่าและไม่ประมาท
ตัวอย่างการนำไปใช้:
- แทนที่จะเสียเวลาไปกับการเล่นโทรศัพท์มือถืออย่างไร้จุดหมาย เราอาจใช้เวลาเหล่านั้นในการอ่านหนังสือ ฟังธรรมะ หรือทำกิจกรรมที่เป็นประโยชน์
- แทนที่จะผัดวันประกันพรุ่งในการทำงาน เราควรรีบลงมือทำทันที เพื่อให้งานเสร็จลุล่วงและมีเวลาเหลือไปทำสิ่งอื่น
- แทนที่จะปล่อยเวลาว่างให้ผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์ เราอาจใช้เวลาเหล่านั้นในการทำสมาธิ เจริญปัญญา หรือช่วยเหลือผู้อื่น
โดยสรุป “ขณะอย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย” เป็นคำสอนที่ทรงคุณค่าอย่างยิ่ง เตือนใจให้เราเห็นคุณค่าของเวลา และใช้ทุกขณะเวลาให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ตนเองและผู้อื่น เพื่อความเจริญก้าวหน้าในชีวิตทั้งทางโลกและทางธรรม