
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต
“บัณฑิตควรละธรรมดำเสีย”
พุทธศาสนสุภาษิต “บัณฑิตควรละธรรมดำเสีย” มาจากพระบาลีบทว่า กณฺหํ ธมฺมํ วิปฺปหาย (สํ. มหา. ๑๙/๒๙. ขุ. ธ. ๒๕/๒๖) หมายความว่า คนดี คนฉลาด ควรละเว้น หรือ หลีกเลี่ยง ความประพฤติที่ไม่ดีงาม สิ่งที่เป็นอกุศล
อธิบาย
- บัณฑิต: หมายถึง ผู้มีปัญญา รู้จักเหตุผล รู้ผิดชอบชั่วดี ประพฤติตนอยู่ในศีลธรรม
- ควรละ: หมายถึง ควรเว้น ควรหลีกเลี่ยง ควรปล่อยวาง
- ธรรมดำ: หมายถึง สิ่งที่ไม่ดี สิ่งที่ชั่วร้าย สิ่งที่เป็นอกุศล เช่น ความโลภ ความโกรธ ความหลง การเบียดเบียนผู้อื่น
ธรรมดำ ที่บัณฑิตควรละ เช่น
- ความโลภ: ความอยากได้ อยากมี อยากเป็น ในสิ่งที่ไม่ควรได้
- ความโกรธ: ความไม่พอใจ ความขุ่นเคือง ความพยาบาท
- ความหลง: ความไม่รู้จริง ความหลงผิด ความมัวเมา
- การเบียดเบียนผู้อื่น: การทำร้าย การเอาเปรียบ การเบียดเบียน ทั้งทางกาย วาจา ใจ
เหตุผลที่บัณฑิตควรละธรรมดำ
- ทำให้เกิดความทุกข์: ธรรมดำ เป็นต้นเหตุของความทุกข์ ทั้งแก่ตนเอง และผู้อื่น
- ทำให้เสื่อมเสียชื่อเสียง: การประพฤติในทางที่ผิด ย่อมทำให้เสื่อมเสียเกียรติ และชื่อเสียง
- ทำให้เกิดวิบากกรรม: การทำชั่ว ย่อมส่งผลให้ได้รับวิบากกรรมที่ไม่ดี ในภายหลัง
สรุป สุภาษิตนี้ สอนให้เราเป็นคนดี มีปัญญา รู้จักละเว้นความชั่ว และประพฤติแต่ในสิ่งที่ดีงาม เพื่อความสุข ความเจริญ ของตนเอง และส่วนรวม