
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต
“พึงเลือกเฟ้นธรรมโดยแยบคาย”
พุทธศาสนสุภาษิต “พึงเลือกเฟ้นธรรมโดยแยบคาย” มาจากพระบาลีบทว่า โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ (ม. อุปฺ ๑๔/๔๗๑. สํ. ส. ๑๕/๗๘. องฺ. สตฺตก. ๒๓/๓) หมายความว่า เราควรพิจารณาไตร่ตรองหลักธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนาอย่างรอบคอบ ด้วยปัญญาและความละเอียดถี่ถ้วน ก่อนที่จะน้อมนำมาปฏิบัติ
อธิบาย
- พึงเลือกเฟ้น: หมายถึง การพิจารณาอย่างละเอียดถี่ถ้วน เปรียบเทียบ วิเคราะห์ แยกแยะ เพื่อคัดเลือกสิ่งที่ดีที่สุด เหมาะสมที่สุดกับตนเอง
- ธรรม: หมายถึง หลักคำสอนในพระพุทธศาสนา ซึ่งมีมากมาย หลากหลาย เหมาะสมกับบุคคล สถานการณ์ และกาลเวลาที่แตกต่างกัน
- โดยแยบคาย: หมายถึง ด้วยสติปัญญา ความรอบรู้ ความเฉลียวฉลาด ไม่ด่วนตัดสินใจ ไม่หลงเชื่ออะไรง่ายๆ ใช้เหตุผลในการพิจารณาอย่างถี่ถ้วน
เหตุผลที่ต้องเลือกเฟ้นธรรม
- ธรรมะมีมากมาย: พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมะไว้มากมาย เพื่อให้เหมาะสมกับบุคคลหลากหลาย มีระดับสติปัญญา ความรู้ ความสามารถ และพื้นฐานชีวิตที่แตกต่างกัน ดังนั้น เราจึงจำเป็นต้องเลือกเฟ้นธรรมะ ที่เหมาะสมกับตนเอง เพื่อนำไปปฏิบัติให้เกิดผล
- ป้องกันการเข้าใจผิด: การศึกษาธรรมะโดยไม่พิจารณา อาจทำให้เกิดความเข้าใจผิด และปฏิบัติผิด ซึ่งอาจก่อให้เกิดโทษมากกว่าคุณ
- เพื่อประโยชน์สูงสุด: การเลือกเฟ้นธรรมะ จะช่วยให้เราเข้าใจธรรมะอย่างถูกต้อง และนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิต ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์สูงสุด ทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น
วิธีเลือกเฟ้นธรรม
- ศึกษาจากแหล่งที่เชื่อถือได้: ศึกษาธรรมะจากพระไตรปิฎก คำสอนของพระพุทธเจ้า หรือจากครูบาอาจารย์ที่น่าเชื่อถือ
- ใช้ปัญญาพิจารณา: ไตร่ตรอง วิเคราะห์ แยกแยะ ด้วยเหตุผล ไม่หลงเชื่ออะไรง่ายๆ ตั้งคำถาม หาคำตอบ เปรียบเทียบ
- พิจารณาความเหมาะสม: เลือกธรรมะที่เหมาะสมกับตนเอง สถานการณ์ และกาลเวลา เช่น หากกำลังโกรธ ก็ควรเลือกธรรมะเรื่องการระงับความโกรธ หากกำลังเสียใจ ก็ควรเลือกธรรมะเรื่องการปล่อยวาง เป็นต้น
สรุป สุภาษิตนี้สอนให้เราเป็นผู้ใฝ่รู้ ใฝ่ศึกษา และมีวิจารณญาณ ในการเลือกเฟ้นธรรมะ เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิต ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ไม่ใช่แค่การรับฟัง หรือเชื่อตามๆ กัน แต่ต้องพิจารณาด้วยตนเอง