
พุทธศาสนสุภาษิต “สิ่งที่ทำแล้ว ทำคืนไม่ได้” มาจากบาลีบทว่า กตสฺส นตฺถิ ปฏิการํ เป็นสุภาษิตที่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (สา ปุสฺสเทโว) สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก พระองค์ที่ 9 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงพระนิพนธ์ไว้ เป็นสุภาษิตที่สอนให้เรารู้จัก ความสำคัญของการคิดไตร่ตรองก่อนลงมือทำ เพราะเมื่อทำสิ่งใดลงไปแล้ว ไม่ว่าจะดีหรือร้าย ก็ไม่อาจย้อนกลับไปแก้ไขได้
ความหมายโดยละเอียด
- การกระทำ: หมายถึง การกระทำใด ๆ ทั้งทางกาย วาจา และใจ ที่ได้ทำลงไปแล้ว
- การทำคืน: หมายถึง การแก้ไข การเปลี่ยนแปลง หรือการทำให้กลับไปเป็นเหมือนเดิม
พุทธศาสนสุภาษิตนี้ เปรียบเหมือนกับการยิงธนูออกไปแล้ว ไม่อาจเรียกธนูนั้นกลับคืนมาได้ หรือเหมือนกับน้ำที่หกแล้ว ไม่อาจเก็บกลับคืนมาได้ เช่นเดียวกับการกระทำของเรา เมื่อทำลงไปแล้ว ก็ไม่อาจย้อนกลับไปแก้ไขได้
สิ่งที่ทำแล้ว ทำคืนไม่ได้ เช่น
- คำพูด: คำพูดที่รุนแรง คำพูดที่ทำร้ายจิตใจ เมื่อพูดออกไปแล้ว ก็ไม่อาจเรียกกลับคืนมาได้
- การกระทำ: การทำร้ายร่างกาย การฆ่าสัตว์ การลักขโมย เมื่อทำลงไปแล้ว ก็ไม่อาจแก้ไขได้
- ความคิด: ความคิดที่ไม่ดี ความคิดที่เป็นอกุศล แม้จะไม่ได้แสดงออกมา แต่ก็ส่งผลกระทบต่อจิตใจของเรา
พุทธศาสนสุภาษิตนี้สอนให้เรา:
- คิดก่อนทำ: ก่อนที่จะพูด หรือทำสิ่งใด ควรคิดไตร่ตรองให้รอบคอบ ถึงผลที่จะเกิดขึ้น
- ระมัดระวังในการกระทำ: ควรมีสติ รู้ตัว ในการกระทำ เพื่อไม่ให้เกิดความผิดพลาด
- รับผิดชอบต่อการกระทำ: เมื่อทำผิดพลาด ก็ต้องยอมรับผล และพยายามแก้ไข เท่าที่จะทำได้
ตัวอย่างการใช้ในชีวิตประจำวัน
- “เขารู้สึกเสียใจที่ทำผิดพลาดไป แต่ก็เข้าใจว่า สิ่งที่ทำแล้ว ทำคืนไม่ได้ จึงต้องแก้ไขสิ่งที่ทำได้ในปัจจุบัน”
- “อย่าด่วนทำอะไรด้วยอารมณ์นะ เพราะ สิ่งที่ทำแล้ว ทำคืนไม่ได้“
สรุป
พุทธศาสนสุภาษิต “สิ่งที่ทำแล้ว ทำคืนไม่ได้” เตือนใจให้เรา ใช้ชีวิตอย่างมีสติ คิดก่อนทำ และระมัดระวังในการกระทำ เพราะทุกการกระทำ ย่อมส่งผล และไม่อาจย้อนกลับไปแก้ไขได้