
ความหมายของพุทธศาสนาสุภาษิต
“โภคทรัพย์ ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม”
พุทธศาสนสุภาษิตที่ว่า “โภคทรัพย์ ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม” มาจากพระบาลีบทว่า หนฺนติ โภคา ทุมฺเมธํ (ขุ. ธ. ๒๕/๖๓.) มีความหมายโดยรวมคือ ทรัพย์สมบัติหรือความร่ำรวยนั้น หากอยู่ในมือของคนไม่มีปัญญา ก็จะนำมาซึ่งความหายนะหรือความเดือดร้อนได้
คำอธิบายโดยละเอียด:
- โภคทรัพย์: หมายถึง ทรัพย์สมบัติ เงินทอง สิ่งของมีค่า รวมถึงอำนาจและยศถาบรรดาศักดิ์
- ปัญญาทราม: หมายถึง คนที่ขาดปัญญา ขาดสติ ขาดความยั้งคิด ไม่มีความรู้ความเข้าใจในสิ่งที่เป็นประโยชน์ ไม่รู้จักผิดชอบชั่วดี มักตกเป็นทาสของกิเลส ตัณหา และความโลภ
เมื่อนำมารวมกัน “โภคทรัพย์ ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม” จึงหมายถึง คนที่ไม่มีปัญญาเมื่อได้ทรัพย์สมบัติมา ก็มักจะใช้ทรัพย์นั้นไปในทางที่ผิด เช่น
- ใช้จ่ายสุรุ่ยสุร่าย: ใช้เงินไปกับสิ่งที่ไม่จำเป็น ฟุ่มเฟือย เกินความพอดี ทำให้ทรัพย์สินหมดไปอย่างรวดเร็ว และอาจนำไปสู่ปัญหาหนี้สิน
- หลงระเริงในอำนาจ: หากได้ยศถาบรรดาศักดิ์ ก็ใช้อำนาจในทางที่ผิด กดขี่ข่มเหงผู้อื่น สร้างความเดือดร้อนให้แก่สังคม
- มัวเมาในอบายมุข: ใช้ทรัพย์ไปกับสิ่งเสพติด การพนัน หรืออบายมุขอื่นๆ ทำให้สุขภาพเสื่อมโทรม ชีวิตตกต่ำ และอาจหมดสิ้นทรัพย์สมบัติ
- ก่อกรรมทำชั่ว: บางคนเมื่อมีทรัพย์มาก ก็ใช้ทรัพย์นั้นไปในการทำสิ่งผิดกฎหมาย หรือเบียดเบียนผู้อื่น เพื่อผลประโยชน์ของตนเอง
ดังนั้น พุทธศาสนสุภาษิตนี้จึงสอนให้เราเห็นถึงความสำคัญของปัญญา ปัญญาเป็นสิ่งที่สำคัญกว่าทรัพย์สมบัติ เพราะปัญญาจะช่วยให้เราใช้ทรัพย์สมบัติไปในทางที่ถูกต้อง เป็นประโยชน์ และไม่นำมาซึ่งความเดือดร้อนแก่ตนเองและผู้อื่น
ตัวอย่าง:
- คนรวยที่ใช้เงินไปกับการพนัน จนหมดเนื้อหมดตัว
- ผู้มีอำนาจที่ใช้อำนาจในทางที่ผิด คอร์รัปชั่น จนต้องติดคุก
- คนที่หลงระเริงในชื่อเสียง จนประมาท และทำสิ่งผิดพลาด
ข้อคิด:
พุทธศาสนสุภาษิตนี้ไม่ได้หมายความว่า ทรัพย์สมบัติเป็นสิ่งไม่ดี แต่สอนให้เรารู้จักใช้ทรัพย์สมบัติอย่างมีปัญญา และไม่ปล่อยให้ทรัพย์สมบัติมาครอบงำจิตใจ จนนำไปสู่ความหายนะ
นอกจากนี้ ยังสอดคล้องกับหลักธรรมอื่นๆ ในพุทธศาสนา เช่น
- อริยทรัพย์: ทรัพย์ที่แท้จริงคือ คุณธรรม ความดี ปัญญา และความรู้ ซึ่งเป็นสิ่งที่ติดตัวเราไปได้ในทุกภพชาติ
- มัชฌิมาปฏิปทา: การดำเนินชีวิตตามทางสายกลาง ไม่สุดโต่งไปในทางใดทางหนึ่ง ทั้งการแสวงหาทรัพย์ และการใช้จ่าย
หวังว่าคำอธิบายนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “โภคทรัพย์ ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม” ได้ดียิ่งขึ้น