
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “ผู้เกิดความโกรธแล้ว เป็นผู้ฉิบหาย”
พุทธศาสนสุภาษิต “ผู้เกิดความโกรธแล้ว เป็นผู้ฉิบหาย” มาจากพระบาลีบทว่า โกธชาโต ปราภโว. (องฺ. สตฺตก. ๒๓/๑๐๐.) มีความหมายที่ลึกซึ้งและตรงไปตรงมา เตือนสติถึงผลลัพธ์อันร้ายแรงที่เกิดจากความโกรธ อธิบายได้ดังนี้:
1. ผู้เกิดความโกรธแล้ว:
- หมายถึง ผู้ที่ปล่อยให้ความโกรธเกิดขึ้นในจิตใจ ไม่สามารถควบคุมอารมณ์โกรธได้ ปล่อยให้ความโกรธครอบงำความคิด การกระทำ และคำพูด
2. เป็นผู้ฉิบหาย:
- ฉิบหาย ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงเพียงแค่ความล้มเหลวทางวัตถุเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงความเสื่อมเสียในหลาย ๆ ด้าน ทั้งทางกาย วาจา และใจ สามารถแบ่งออกเป็นหลายแง่มุมดังนี้:
- ฉิบหายทางกาย: ความโกรธส่งผลเสียต่อสุขภาพ ทำให้เกิดโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคเครียด อาจนำไปสู่การใช้กำลังทำร้ายร่างกายตนเองหรือผู้อื่น
- ฉิบหายทางวาจา: เมื่อโกรธ มักจะพูดจาหยาบคาย ก้าวร้าว ด่าทอ พูดจาทำร้ายจิตใจผู้อื่น สร้างศัตรู ทำลายมิตรภาพ
- ฉิบหายทางใจ: ความโกรธทำให้จิตใจเร่าร้อน เป็นทุกข์ ขาดความสงบสุข จิตใจขุ่นมัว ขาดสติ ขาดปัญญา คิดอ่านอะไรไม่ออก ตัดสินใจผิดพลาด
- ฉิบหายทางสังคม: ความโกรธทำลายความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง ทำให้เกิดความแตกแยก เกิดการทะเลาะวิวาท สูญเสียมิตร ขาดคนช่วยเหลือ
- ฉิบหายทางทรัพย์สิน: ความโกรธอาจนำไปสู่การกระทำที่ขาดสติ เช่น ทำลายข้าวของ ก่อความเสียหาย นำไปสู่การสูญเสียทรัพย์สิน
- ฉิบหายทางชื่อเสียง: ผู้ที่มักโกรธ มักจะถูกมองว่าเป็นคนอารมณ์ร้าย ขาดวุฒิภาวะ ไม่มีใครอยากคบค้าสมาคมด้วย ส่งผลเสียต่อชื่อเสียง หน้าที่การงาน
- ฉิบหายทางศีลธรรม: ความโกรธเป็นกิเลส เป็นอกุศล นำไปสู่การทำผิดศีล ทำบาปกรรม ก่อให้เกิดวิบากกรรมที่ไม่ดีตามมา
สรุป:
พุทธศาสนสุภาษิตนี้ ชี้ให้เห็นว่าความโกรธเป็นอารมณ์ที่ร้ายแรงและมีแต่จะนำพาความฉิบหายมาสู่ผู้ที่ปล่อยให้มันครอบงำ ทั้งฉิบหายทางกาย วาจา ใจ สังคม ทรัพย์สิน ชื่อเสียง และศีลธรรม เปรียบเสมือนไฟที่เผาผลาญทุกสิ่งทุกอย่างให้มอดไหม้
แนวทางปฏิบัติ:
- ฝึกสติ: รู้เท่าทันอารมณ์โกรธที่เกิดขึ้น ฝึกสังเกตและยอมรับเมื่อความโกรธกำลังก่อตัว
- เจริญเมตตา: ฝึกให้อภัย มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น
- ฝึกสมาธิ: ทำให้จิตใจสงบ ไม่ฟุ้งซ่าน
- พัฒนาปัญญา: เข้าใจถึงโทษของความโกรธและประโยชน์ของการมีจิตใจที่สงบ
- หลีกเลี่ยงสถานการณ์: ที่อาจกระตุ้นให้เกิดความโกรธ
- ระบายความโกรธอย่างเหมาะสม: เช่น ออกกำลังกาย ทำงานอดิเรก พูดคุยกับคนที่ไว้ใจ
การเอาชนะความโกรธได้ จะนำมาซึ่งความสุข ความสำเร็จ และความเจริญในชีวิต