
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “ความผิดเสมอด้วยโทสะไม่มี”
พุทธศาสนสุภาษิต “ความผิดเสมอด้วยโทสะไม่มี” มาจากพระบาลีบทว่า นตฺถิ โทสสโม กลิ. (ขุ. ธ. ๒๕/๔๒.) มีความหมายว่า ไม่มีความผิดใดที่จะร้ายแรง รุนแรง หรือเลวร้ายไปกว่าความผิดที่เกิดจากโทสะ (ความโกรธ ความคิดประทุษร้าย)
อธิบายความหมาย:
- ความผิด: ในที่นี้หมายถึง การกระทำที่ไม่ดี การกระทำที่ผิดพลาด การกระทำที่ส่งผลเสีย ทั้งทางกาย วาจา และใจ
- เสมอด้วยโทสะ: เทียบเท่ากับโทสะ หรือมีความร้ายแรงเท่ากับโทสะ
- ไม่มี: ไม่มีอะไรเทียบได้
ความหมายเชิงลึก:
สุภาษิตนี้ชี้ให้เห็นว่าความผิดพลาดหรือความเสียหายที่เกิดจากโทสะนั้นร้ายแรงกว่าความผิดพลาดที่เกิดจากสาเหตุอื่นๆ เพราะเมื่อคนเราโกรธ ขาดสติ ก็มักจะกระทำการต่างๆ ลงไปโดยไม่ยั้งคิด ไม่คำนึงถึงผลที่ตามมา นำไปสู่ความสูญเสียและความเดือดร้อนทั้งต่อตนเองและผู้อื่น
อธิบายเพิ่มเติม:
- ความผิดจากสาเหตุอื่น: เช่น ความประมาท ความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ความจำเป็น ความผิดเหล่านี้แม้จะส่งผลเสีย แต่ก็อาจแก้ไขหรือบรรเทาได้ และมักไม่รุนแรงเท่าความผิดที่เกิดจากโทสะ
- ความผิดจากโทสะ: มักรุนแรง ยากที่จะแก้ไข เพราะเกิดจากการขาดสติ ความยั้งคิด เช่น การทำร้ายร่างกาย การฆ่า การพูดจาทำร้ายจิตใจ การทำลายข้าวของ ซึ่งสิ่งเหล่านี้อาจนำไปสู่ความสูญเสียที่ไม่อาจเรียกคืนกลับมาได้
- ตัวอย่าง:
- คนที่ฆ่าคนตายเพราะความโกรธ ถือเป็นความผิดที่ร้ายแรงกว่าคนที่ขับรถชนคนตายโดยประมาท
- คนที่พูดจาดูถูกเหยียดหยามผู้อื่นเพราะความโกรธ สร้างความเจ็บปวดให้ผู้อื่นมากกว่าคนที่พูดผิดโดยไม่ได้ตั้งใจ
ความเชื่อมโยงกับหลักธรรมอื่นๆ:
- อกุศลมูล 3: โทสะเป็นหนึ่งในอกุศลมูล 3 ซึ่งเป็นรากเหง้าของความชั่วทั้งปวง
- เบญจศีล: การกระทำที่เกิดจากโทสะมักผิดศีล เช่น การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การพูดเท็จ การดื่มสุรา
- กรรม: ความผิดที่เกิดจากโทสะย่อมส่งผลกรรมที่รุนแรง
ประโยชน์ของการเข้าใจสุภาษิตนี้:
- ตระหนักถึงโทษของโทสะ: ทำให้เราเห็นถึงความร้ายแรงของความผิดที่เกิดจากโทสะ
- กระตุ้นให้เกิดการควบคุมตนเอง: เป็นแรงผลักดันให้เราฝึกฝนการควบคุมอารมณ์ ไม่ปล่อยให้โทสะครอบงำ
- ส่งเสริมการเจริญสติ: เตือนให้เราหมั่นฝึกฝนสติ เพื่อรู้เท่าทันอารมณ์โกรธ และป้องกันไม่ให้พัฒนาไปเป็นโทสะ แล้วเผลอทำความผิด
สรุป:
“ความผิดเสมอด้วยโทสะไม่มี” เป็นพุทธศาสนสุภาษิตที่ชี้ให้เห็นว่าความผิดที่เกิดจากโทสะนั้นร้ายแรงกว่าความผิดที่เกิดจากสาเหตุอื่นๆ เพราะเมื่อคนเราโกรธ มักขาดสติ และกระทำการต่างๆ ลงไปโดยไม่ยั้งคิด นำไปสู่ความสูญเสียและความเดือดร้อนทั้งต่อตนเองและผู้อื่น ดังนั้น เราจึงควรฝึกฝนตนเองให้มีสติ รู้เท่าทันอารมณ์ และพยายามละวางโทสะ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความผิดพลาดร้ายแรงขึ้น