
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต
“พึงชนะคนโกรธ ด้วยความไม่โกรธ”
พุทธศาสนสุภาษิตที่ว่า “พึงชนะคนโกรธ ด้วยความไม่โกรธ” มาจากพระบาลีบทว่า อกฺโกเธน ชิเน โกธํ. (ขุ. ธ. ๒๕/๔๕. ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๕๐.)
ความหมายโดยตรง:
หมายถึง การเอาชนะคนที่กำลังโกรธ ด้วยการที่เราไม่โกรธตอบ ไม่แสดงอาการโกรธตอบสนองต่อเขา แต่ใช้ความอดทน ความเมตตา และความเข้าใจ เข้าจัดการกับสถานการณ์
ความหมายเชิงเปรียบเทียบ:
- ไฟดับไฟไม่ได้ แต่น้ำดับไฟได้: ความโกรธก็เช่นกัน ไม่สามารถดับความโกรธด้วยความโกรธ แต่ดับได้ด้วยความไม่โกรธ ความอดทน และความเมตตา
- การเอาชนะใจตนเอง: การไม่โกรธตอบขณะที่ถูกยั่วยุ เป็นการแสดงถึงการควบคุมตนเองได้ดี เป็นการเอาชนะใจตนเอง ไม่ปล่อยให้อารมณ์โกรธครอบงำ
คำอธิบายโดยละเอียด:
- “พึงชนะคนโกรธ” หมายถึง การรับมือกับบุคคลที่กำลังแสดงความโกรธ ไม่ว่าจะเป็นการพูดจาไม่ดี แสดงท่าทางข่มขู่ หรือกระทำการใดๆ ที่แสดงถึงความไม่พอใจ
- “ด้วยความไม่โกรธ” หมายถึง การควบคุมอารมณ์ของตนเอง ไม่โกรธตอบ ไม่แสดงอาการโกรธ ไม่ใช้อารมณ์ในการตอบโต้ แต่ใช้สติปัญญาและความเมตตาในการจัดการกับสถานการณ์
วิธีการปฏิบัติ:
- มีสติ: เมื่อเผชิญหน้ากับคนโกรธ ให้ตั้งสติ ระลึกรู้ว่าความโกรธเป็นอกุศล เป็นสิ่งที่ควรละ
- ใช้ความอดทน: อดทนต่อคำพูดและการกระทำที่ไม่ดีของเขา ไม่โต้ตอบด้วยอารมณ์
- ใช้ความเมตตา: มองเขาด้วยความเข้าใจ เห็นใจว่าเขากำลังทุกข์เพราะความโกรธ
- หลีกเลี่ยงการปะทะ: หากสถานการณ์รุนแรง ควรหลีกเลี่ยงการปะทะโดยตรง อาจถอยออกมาตั้งสติก่อน
- ใช้ปัญญา: พิจารณาหาสาเหตุของความโกรธ และหาทางแก้ไขอย่างเหมาะสม
ประโยชน์ของการไม่โกรธตอบ:
- ลดความรุนแรงของสถานการณ์: การไม่โกรธตอบ จะช่วยลดความตึงเครียดและป้องกันไม่ให้สถานการณ์เลวร้ายลง
- รักษาความสัมพันธ์: การใช้อารมณ์ตอบโต้ อาจทำให้ความสัมพันธ์เสียหาย การไม่โกรธตอบจะช่วยรักษาความสัมพันธ์ที่ดีไว้ได้
- ความสงบสุขทางใจ: การควบคุมอารมณ์โกรธได้ จะนำมาซึ่งความสงบสุขทางใจ ไม่ต้องทุกข์เพราะความโกรธ
ตัวอย่างในชีวิตประจำวัน:
- เมื่อถูกเพื่อนร่วมงานตำหนิอย่างรุนแรง แทนที่จะโกรธตอบ ควรรับฟังอย่างตั้งใจ และพิจารณาว่าคำตำหนินั้นมีเหตุผลหรือไม่ หากมีเหตุผลก็ควรปรับปรุงแก้ไข หากไม่มีเหตุผลก็ไม่ควรเก็บมาใส่ใจ
- เมื่อถูกคนในครอบครัวพูดจาไม่ดี ควรใช้ความอดทนและพูดคุยด้วยเหตุผล เพื่อแก้ไขความเข้าใจผิด
ดังนั้น พุทธศาสนสุภาษิตนี้สอนให้เรามีสติ ควบคุมอารมณ์ และใช้ปัญญาในการจัดการกับความโกรธ เพื่อนำมาซึ่งความสงบสุขทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น