
อักโกสวัตถุ 10 (อ่านว่า อัก-โก-สะ-วัต-ถุ) ตามหลักพระพุทธศาสนา หมายถึง สิ่ง 10 ประการที่คนมักใช้เป็นเครื่องด่า บริภาษ หรือสบประมาทผู้อื่น ทำให้เกิดความเจ็บใจ อัปยศอดสู หรือเสื่อมเสียเกียรติ ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงสอนว่าไม่ควรกระทำ เพราะเป็นการเบียดเบียนผู้อื่นด้วยวาจา ก่อให้เกิดอกุศลกรรม และไม่เป็นไปเพื่อความสงบสุข
อักโกสวัตถุ 10 ประการ ได้แก่
- ชาติ (ชาติกำเนิด): การดูถูกเหยียดหยามชาติกำเนิด เช่น การด่าว่า “ไอ้พวกชาติชั้นต่ำ” “มาจากตระกูลต่ำต้อย” เป็นต้น เป็นการดูถูกเหยียดหยามความเป็นมนุษย์ของผู้อื่น
- นาม (ชื่อ): การล้อเลียนชื่อ เช่น การเรียกชื่อด้วยคำที่ไม่สุภาพ หรือการนำชื่อไปผวนเป็นคำที่มีความหมายไม่ดี เป็นการทำให้ผู้อื่นอับอาย
- โคตร (ตระกูล/วงศ์ตระกูล): การดูถูกเหยียดหยามวงศ์ตระกูล เช่น การด่าว่า “ไอ้ลูกไม่มีพ่อ” “ตระกูลขี้ข้า” เป็นต้น เป็นการดูถูกเหยียดหยามบรรพบุรุษของผู้อื่น
- กรรม (การงาน/อาชีพ): การดูถูกเหยียดหยามการงานหรืออาชีพ เช่น การด่าว่า “ไอ้พวกกรรมกร” “ทำอาชีพต่ำต้อย” เป็นต้น เป็นการดูถูกเหยียดหยามความสามารถและคุณค่าของผู้อื่น
- ศิลปะ (ศิลปวิทยา/ความรู้ความสามารถ): การดูถูกเหยียดหยามความรู้ความสามารถ เช่น การด่าว่า “ไม่มีความรู้” “เรียนมาก็ไม่ได้เรื่อง” เป็นต้น เป็นการดูถูกเหยียดหยามสติปัญญาของผู้อื่น
- อาพาธ (ความเจ็บป่วย/โรค): การล้อเลียนหรือซ้ำเติมความเจ็บป่วย เช่น การด่าว่า “ไอ้คนโรคเรื้อน” “เป็นโรคกรรม” เป็นต้น เป็นการซ้ำเติมความทุกข์ของผู้อื่น
- ลิงคะ (เพศ/ลักษณะทางเพศ): การล้อเลียนหรือดูถูกลักษณะทางเพศ เช่น การล้อเลียนคนที่มีความหลากหลายทางเพศ เป็นการดูถูกอัตลักษณ์ของผู้อื่น
- กิเลส (ความชั่ว/ความไม่ดี): การกล่าวโทษหรือประณามกิเลสของผู้อื่น เช่น การด่าว่า “ไอ้คนโลภ” “ไอ้คนขี้โกง” เป็นต้น แม้ว่ากิเลสจะเป็นสิ่งไม่ดี แต่การกล่าวโทษผู้อื่นโดยตรงก็เป็นการเบียดเบียน
- อาบัติ (ความผิดทางวินัยสงฆ์): การกล่าวโทษภิกษุสงฆ์ในเรื่องอาบัติ เป็นเรื่องที่ต้องระมัดระวัง เพราะเป็นเรื่องละเอียดอ่อน และควรเป็นหน้าที่ของสงฆ์ในการจัดการกันเอง
- โอมสวาท (คำสบประมาท/คำดูถูกอื่นๆ): รวมถึงคำด่าหรือคำพูดอื่นๆ ที่มีเจตนาดูถูกเหยียดหยาม ทำให้ผู้อื่นอับอาย หรือเจ็บใจ

ความสำคัญของอักโกสวัตถุ 10 ในพระพุทธศาสนา
พระพุทธเจ้าทรงสอนเรื่องอักโกสวัตถุ 10 เพื่อให้พุทธศาสนิกชนได้ตระหนักถึงโทษของการใช้วาจาเบียดเบียนผู้อื่น การด่าว่าหรือสบประมาทผู้อื่นไม่เพียงแต่ทำให้ผู้อื่นเจ็บปวด แต่ยังเป็นการสร้างอกุศลกรรมแก่ตนเองด้วย พระพุทธองค์ทรงสอนให้ใช้ปิยวาจา คือคำพูดที่สุภาพ อ่อนโยน และเป็นประโยชน์ เพื่อสร้างความสามัคคีและความสงบสุขในสังคม
การศึกษาและทำความเข้าใจอักโกสวัตถุ 10 จึงเป็นสิ่งสำคัญในการพัฒนาตนเองให้เป็นคนที่มีวาจาสุจริต ไม่เบียดเบียนผู้อื่นด้วยคำพูด และอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข
สรุป
อักโกสวัตถุ 10 เป็นหลักธรรมคำสอนที่เตือนสติให้เราพึงระวังการใช้วาจา ไม่ควรใช้คำพูดดูถูกเหยียดหยามผู้อื่น ไม่ว่าด้วยเหตุผลใดๆ ก็ตาม เพราะการกระทำเช่นนั้นเป็นการสร้างอกุศลกรรม และไม่เป็นไปเพื่อความเจริญทั้งแก่ตนเองและสังคม