
พุทธศาสนสุภาษิตบทว่า “ปราชญ์ย่อมรักษาความไม่ประมาทไว้ เหมือนทรัพย์ประเสริฐสุด” มาจากพระบาลีบทว่า อปฺปมาทญฺจ เมธาวี ธนํ เสฏฺฐํว รกฺขติ (ม. ม. ๑๓/๔๘๘. สํ. ส. ๑๕/๓๖. ขุ. ธ. ๒๕/๑๘. ขุ. เถร. ๒๖/๓๙๐.) ชี้ให้เห็นถึงคุณค่าของ “ความไม่ประมาท” ที่ปราชญ์บัณฑิตย่อมตระหนักและรักษาไว้ยิ่งกว่าทรัพย์สมบัติใดๆ
พุทธศาสนสุภาษิตนี้มีความหมายที่ลึกซึ้งและเป็นการเตือนสติให้กับผู้ที่สนใจในการดำเนินชีวิตอย่างรอบคอบและมีสติสัมปชัญญะ
ความหมายของสุภาษิต
- ปราชญ์ หมายถึง ผู้ที่มีปัญญา มีความรอบรู้ และมีวิจารณญาณในการพิจารณาสิ่งต่างๆ อย่างถ่องแท้
- รักษาความไม่ประมาท แปลว่า การดำเนินชีวิตด้วยความระมัดระวัง ไม่ประมาทในสิ่งต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้น การมีสติและความระมัดระวังนี้เป็นสิ่งที่คอยป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายแก่ตนเองและผู้อื่น
- ทรัพย์ประเสริฐสุด เปรียบเสมือนความมั่งคั่งที่มีคุณค่าที่สุดในชีวิต ไม่ใช่ทรัพย์สินเงินทอง แต่เป็นสติปัญญาและความระมัดระวังที่ช่วยปกป้องชีวิตและนำพาความสุข
ความสำคัญของ “ความไม่ประมาท”
- เป็นรากฐานของความสำเร็จ: คนที่ไม่ประมาทจะรอบคอบ ระมัดระวังในการ คิด พูด และ ทำ จึงมีโอกาสที่จะประสบความสำเร็จในชีวิตมากกว่าคนที่ประมาท
- เป็นเครื่องป้องกันภัย: ความไม่ประมาทช่วยให้เรามองเห็นอันตรายและหลีกเลี่ยงปัญหาต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้น ได้ เช่น อุบัติเหตุ การเจ็บป่วย การเสียทรัพย์ ฯลฯ
- เป็นบันไดสู่การพัฒนาตนเอง: ผู้ที่ไม่ประมาทจะหมั่นพัฒนาตนเองอยู่เสมอ ทั้งทางด้านความรู้ ทักษะ คุณธรรม และ จริยธรรม ทำให้เป็น คนดี คนเก่ง และ มีคุณค่าต่อสังคม
- เป็นทางนำไปสู่ความหลุดพ้น: ความไม่ประมาทเป็นคุณธรรมสำคัญที่ช่วยให้เราหลุดพ้นจาก กิเลส ตัณหา ทุกข์ และ เข้าถึงซึ่งพระนิพพานซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดของชาวพุทธ
แก่นสารของสุภาษิต
สุภาษิตนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการมีสติและความไม่ประมาท ซึ่งถือว่าเป็นทรัพย์สินที่มีค่ามากกว่าทรัพย์สินทางวัตถุใด ๆ ความไม่ประมาทจะช่วยให้บุคคลสามารถใช้ชีวิตอย่างปลอดภัยและมีความสุขได้
การประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน
- การทำงาน: มีความรอบคอบในการทำงานเสมอ ตรวจสอบงานให้ละเอียดก่อนส่ง
- การศึกษา: ขยันหมั่นเพียรในการเรียนรู้ ไม่ประมาทในการเตรียมตัวสอบ
- สุขภาพ: ดูแลสุขภาพตนเองอย่างสม่ำเสมอ ไม่ละเลยการตรวจสุขภาพประจำปี
สุภาษิตนี้จึงเป็นเครื่องเตือนใจที่สำคัญให้เราดำเนินชีวิตด้วยความระมัดระวังและมีสติปัญญาเสมอ เหมือนกับการรักษาทรัพย์อันมีค่าในชีวิตของเรา