
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต
“จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้”
พุทธศาสนสุภาษิต “จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้” มาจากพระบาลีบทว่า จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ (ขุ. ธ. ๒๕/๑๙.) เป็นคำสอนสำคัญในพระพุทธศาสนาที่เน้นย้ำถึงความสำคัญของการฝึกฝนอบรมจิตใจ เพื่อให้เกิดความสุขที่แท้จริง
ความหมายโดยละเอียด:
- จิตฺตํ (จิตฺตํ): หมายถึง จิตใจ ความคิด หรือสภาพรู้ของเรา ซึ่งมีธรรมชาติที่เปลี่ยนแปลงง่าย แปรปรวน และมักถูกกิเลสครอบงำ เช่น ความโลภ ความโกรธ ความหลง
- ทนฺตํ (ทนฺตํ): มาจากรากศัพท์ “ทม” แปลว่า ฝึกฝน อบรม ทำให้เชื่อง เหมือนกับการฝึกสัตว์ให้เชื่อง
- สุขาวหํ (สุขาวหํ): มาจาก “สุข” แปลว่า ความสุข และ “อาวห” แปลว่า นำมาให้ รวมกันหมายถึง นำมาซึ่งความสุข
ดังนั้น “จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้” จึงหมายความว่า เมื่อเราฝึกฝนอบรมจิตใจให้ดีแล้ว จิตใจนั้นก็จะนำมาซึ่งความสุขที่แท้จริง
ความสำคัญของ “จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้”:
- ความสุขที่แท้จริง: ความสุขที่เกิดจากจิตที่ฝึกแล้ว เป็นความสุขที่ยั่งยืน มั่นคง และเป็นอิสระจากสิ่งภายนอก ไม่เหมือนกับความสุขที่เกิดจากวัตถุหรืออารมณ์ชั่วคราว ซึ่งไม่แน่นอนและนำมาซึ่งความทุกข์ในที่สุด
- การควบคุมตนเอง: การฝึกจิตช่วยให้เราสามารถควบคุมอารมณ์ ความคิด และพฤติกรรมของตนเองได้ ไม่ปล่อยให้กิเลส เช่น ความโกรธ ความโลภ หรือความหลง ครอบงำจิตใจ ทำให้เราไม่กระทำในสิ่งที่ผิดพลาดหรือนำมาซึ่งความทุกข์
- ความสงบภายใน: จิตที่ฝึกแล้วจะมีความสงบ ไม่วุ่นวายกับเรื่องราวภายนอก ทำให้เรามีความสุขกับปัจจุบันขณะ และไม่ทุกข์กับอดีตหรืออนาคต
- ปัญญาญาณ: การฝึกจิตโดยเฉพาะการเจริญวิปัสสนา จะนำไปสู่การพัฒนาปัญญา ทำให้เราเข้าใจความจริงของชีวิตและโลก เข้าใจกฎแห่งธรรมชาติ และพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง
วิธีการฝึกจิตเพื่อให้ “จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้”:
มีวิธีการฝึกจิตหลายอย่างในพระพุทธศาสนา แต่โดยทั่วไปแล้วสามารถสรุปได้ดังนี้:
- ศีล: การรักษาศีลเป็นการฝึกกายและวาจาให้เป็นระเบียบ เป็นพื้นฐานสำคัญของการฝึกจิต
- สมาธิ: การทำสมาธิเป็นการฝึกจิตให้ตั้งมั่น สงบ และมีสติ จดจ่ออยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
- ปัญญา: การเจริญปัญญาเป็นการพิจารณาความจริงของสิ่งต่างๆ เช่น ความไม่เที่ยง ความทุกข์ และความไม่มีตัวตน เพื่อให้เกิดความรู้แจ้งเห็นจริง
ตัวอย่าง:
ลองนึกภาพคนที่มีอารมณ์ฉุนเฉียว โกรธง่าย เมื่อมีสิ่งที่ไม่พอใจมากระทบก็จะโกรธและแสดงออกอย่างรุนแรง ทำให้ตนเองและคนรอบข้างเป็นทุกข์ แต่ถ้าคนนั้นได้ฝึกจิตใจ ฝึกสติ รู้จักควบคุมอารมณ์ เมื่อมีสิ่งที่ไม่พอใจมากระทบ ก็จะสามารถควบคุมตนเองได้ ไม่โกรธ ไม่แสดงออกอย่างรุนแรง ทำให้ตนเองและคนรอบข้างมีความสุข
ดังนั้น “จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้” จึงเป็นคำสอนที่สำคัญที่เตือนใจให้เราเห็นความสำคัญของการฝึกฝนอบรมจิตใจ เพื่อให้เรามีความสุขที่แท้จริงและยั่งยืน