
ความหมายของพุทธศาสนสุภาษิต “ความโกรธเป็นอารมณ์ของคนมีปัญญาทราม”
พุทธศาสนสุภาษิต “ความโกรธเป็นอารมณ์ของคนมีปัญญาทราม” มาจากพระบาลีบทว่า โกโธ ทุมฺเมธโคจโร. (ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๒๘๐.) สื่อความหมายว่าคนที่มักโกรธง่าย ควบคุมอารมณ์ตนเองไม่ได้นั้น เป็นผู้ที่มีปัญญาน้อย ไม่สามารถใช้เหตุผลในการแก้ไขปัญหา และมักตัดสินใจด้วยอารมณ์มากกว่าสติปัญญา
อธิบายความหมายได้ดังนี้:
- ความโกรธเป็นอารมณ์: ความโกรธเป็นอารมณ์พื้นฐานของมนุษย์ เกิดขึ้นเมื่อเผชิญกับสิ่งที่ไม่ถูกใจ ไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง หรือรู้สึกถูกคุกคาม
- ของคนมีปัญญาทราม:
- ปัญญาทราม หมายถึง ปัญญาน้อย อ่อนด้อย ขาดความเฉียบแหลม ไม่สามารถคิดวิเคราะห์ แยกแยะ และแก้ไขปัญหาได้อย่างเหมาะสม
- คนที่มักปล่อยให้ความโกรธครอบงำ แสดงว่าขาดการไตร่ตรอง ไม่สามารถควบคุมอารมณ์ตนเองได้ และมักใช้ความรุนแรงในการแก้ปัญหา
- เปรียบเสมือนคนที่ไม่มีเครื่องมือที่ดีในการจัดการกับปัญหา จึงเลือกใช้วิธีที่ง่ายแต่ไม่ได้ผลดี
ทำไมคนมีปัญญาจึงไม่ควรโกรธง่าย:
- คนมีปัญญาจะใช้เหตุผล: คนมีปัญญาจะใช้เหตุผลในการพิจารณาสถานการณ์ต่างๆ พยายามเข้าใจสาเหตุของปัญหา และหาทางแก้ไขอย่างเหมาะสม แทนที่จะปล่อยให้อารมณ์อยู่เหนือเหตุผล
- คนมีปัญญาจะรู้จักควบคุมอารมณ์: คนมีปัญญาจะฝึกฝนตนเองให้มีสติ รู้เท่าทันอารมณ์ และสามารถควบคุมอารมณ์ของตนเองได้ ไม่ปล่อยให้ความโกรธเข้าครอบงำ
- คนมีปัญญาจะมองการณ์ไกล: คนมีปัญญาจะมองเห็นผลเสียของความโกรธ ทั้งต่อตนเองและผู้อื่น จึงพยายามหลีกเลี่ยงการใช้อารมณ์ในการตัดสินปัญหา
- คนมีปัญญาจะแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์: คนมีปัญญาจะใช้สติปัญญาในการหาทางออก และแก้ไขปัญหาอย่างสร้างสรรค์ โดยไม่ใช้ความรุนแรง
ความเชื่อมโยงกับหลักธรรมอื่นๆ:
- สติ: การมีสติจะช่วยให้รู้เท่าทันอารมณ์โกรธ และป้องกันไม่ให้ความโกรธครอบงำ
- ปัญญา: ปัญญาช่วยให้เราเข้าใจสาเหตุของความโกรธ และหาทางแก้ไขได้อย่างถูกต้อง
- ขันติ: ความอดทนจะช่วยให้เราสามารถเผชิญกับสิ่งที่ไม่ถูกใจได้โดยไม่โกรธ
- อโทสะ: ความไม่โกรธ เป็นหนึ่งในกุศลมูล 3 ที่ควรฝึกฝน
สรุป:
“ความโกรธเป็นอารมณ์ของคนมีปัญญาทราม” เป็นพุทธศาสนสุภาษิตที่เตือนสติให้เรารู้จักควบคุมอารมณ์โกรธ และใช้สติปัญญาในการแก้ไขปัญหา คนที่ปล่อยให้ความโกรธครอบงำ มักจะตัดสินใจผิดพลาด และนำไปสู่ผลเสียต่างๆ ดังนั้น เราจึงควรฝึกฝนตนเองให้เป็นคนมีสติ มีปัญญา และรู้จักควบคุมอารมณ์ เพื่อที่จะได้ดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขและประสบความสำเร็จ