
องค์แห่งธรรมกถึก คือ นักเทศก์ ๕ อย่าง
“องค์แห่งธรรมกถึก” หมายถึง คุณสมบัติของนักเทศน์ที่ดี ซึ่งควรมีองค์ประกอบ ๕ ประการ ดังนี้
๑. แสดงธรรมไปโดยลำดับ ไม่ตัดลัดให้ขาดความ:
* หมายถึง การเทศน์ต้องมีลำดับขั้นตอน เริ่มจากเรื่องง่าย ไปหาเรื่องยาก ค่อย ๆ อธิบายให้ผู้ฟังเข้าใจ
* ไม่ควรข้ามขั้นตอน หรือตัดตอนเนื้อหา เพราะจะทำให้ผู้ฟังไม่เข้าใจ และสับสน
* เปรียบเหมือนการสร้างบ้าน ต้องเริ่มจากฐานราก โครงสร้าง หลังคา ตามลำดับ
๒. อ้างเหตุผลแนะนำให้ผู้ฟังเข้าใจ:
* หมายถึง การเทศน์ต้องมีเหตุมีผล อ้างอิงหลักฐาน และยกตัวอย่างประกอบ เพื่อให้ผู้ฟังเข้าใจง่าย และน่าเชื่อถือ
* ไม่ควรพูดลอย ๆ หรือยกแต่ความคิดเห็นของตนเอง
* เปรียบเหมือนการสอนนักเรียน ต้องอธิบายที่มาที่ไป และยกตัวอย่างประกอบ
๓. ตั้งจิตเมตตาปรารถนาให้เป็นประโยชน์แก่ผู้ฟัง:
* หมายถึง การเทศน์ต้องมีเมตตา ปรารถนาดีต่อผู้ฟัง อยากให้ผู้ฟังได้รับประโยชน์จากการฟังธรรม
* ไม่ควรเทศน์เพื่อโอ้อวด หรือเพื่อประโยชน์ส่วนตน
* เปรียบเหมือนหมอรักษาคนไข้ ต้องมีเมตตา ปรารถนาให้คนไข้หายจากโรค
๔. ไม่แสดงธรรมเพราะเห็นแก่ลาภ:
* หมายถึง การเทศน์ไม่ควรมุ่งหวังลาภสักการะ เงินทอง หรือสิ่งของมีค่า
* ควรเทศน์ด้วยใจบริสุทธิ์ เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา
* เปรียบเหมือนครูสอนนักเรียน ไม่ควรสอนเพื่อหวังค่าตอบแทน แต่ควรสอนด้วยใจรัก
๕. ไม่แสดงธรรมกระทบตนและผู้อื่น คือว่า ไม่ยกตนเสียดสีผู้อื่น:
* หมายถึง การเทศน์ไม่ควรยกตนข่มท่าน ดูถูกผู้อื่น หรือเสียดสีผู้อื่น
* ควรเทศน์ด้วยความถ่อมตน ให้เกียรติผู้อื่น
* เปรียบเหมือนนักปราชญ์ ไม่ควรโอ้อวดความรู้ แต่ควรใช้ความรู้ เพื่อประโยชน์ของส่วนรวม
สรุป
องค์แห่งธรรมกถึก เป็นหลักธรรมที่สำคัญสำหรับนักเทศน์ นักเผยแผ่พระพุทธศาสนา และผู้ที่ต้องการสื่อสารธรรมะ ให้กับผู้อื่น การมีองค์แห่งธรรมกถึกครบถ้วน จะทำให้การเทศน์ มีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์แก่ผู้ฟัง และช่วยเผยแผ่พระพุทธศาสนาให้เจริญรุ่งเรือง
ธรรมกถึก ในที่นี้ หมายถึงผู้กล่าวธรรม ผู้แสดงธรรม ผู้ชี้แจงธรรมให้ผู้อื่นฟัง ไม่ได้เจาะจงว่าจะต้องเป็นพระ หรือเป็นพระนักเทศน์ แม้เป็นชาวบ้านที่ปฏิญญาณว่าตนเป็นอุบาสกอุบาสิการับใช้พระพุทธศาสนา เมื่อแสดงธรรม กล่าวธรรม ก็ต้องอยู่ในหลักการนี้
แต่ทุกวันนี้ นักไลฟ์สด นักเทศน์ออนไลน์ คนพึ่งตื่นแล้วออกมากล่าวธรรมทั้งหลาย มักลืมหลักการ คิดว่าตนเองไม่ใช่พระจะพูดอย่างไรก็ได้ จะพูดหยาบอย่างไรก็ได้ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องและไม่ควรทำเป็นอย่างยิ่ง