
วันลอยกระทง เป็นเทศกาลสำคัญของประเทศไทยที่จัดขึ้นในคืนวันเพ็ญเดือนสิบสอง (หรือขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทย) ซึ่งตรงกับช่วงเดือนพฤศจิกายนในปฏิทินสากล เทศกาลนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อแสดงความกตัญญูต่อพระแม่คงคา ผู้ที่เชื่อว่าเป็นเทพธิดาที่ดูแลแม่น้ำลำคลอง และเพื่อขอขมาต่อพระแม่คงคาที่อาจทำให้น้ำสกปรกจากการใช้น้ำในชีวิตประจำวัน
ในวันลอยกระทง ผู้คนจะทำ “กระทง” ซึ่งเป็นภาชนะที่มักทำจากใบตอง หรือวัสดุธรรมชาติอื่น ๆ ตกแต่งด้วยดอกไม้ ธูป เทียน และบางครั้งอาจมีการใส่เหรียญไว้ในกระทงด้วย เมื่อกระทงเสร็จแล้วจะนำไปลอยในแม่น้ำ ลำคลอง หรือแหล่งน้ำอื่น ๆ ในตอนค่ำ พร้อมกับการอธิษฐานเพื่อขอพร โดยมีความเชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการปลดปล่อยสิ่งไม่ดีหรือความทุกข์ไปพร้อมกับกระทงที่ไหลไปตามน้ำ
นอกจากการลอยกระทงแล้ว เทศกาลนี้ยังมีกิจกรรมอื่น ๆ เช่น การประกวดกระทง การแสดงดนตรีและการเต้นรำ การละเล่นพื้นบ้าน การแสดงพลุ และโคมลอยในบางพื้นที่ ทำให้วันลอยกระทงเป็นวันที่มีความคึกคักและเต็มไปด้วยบรรยากาศของความสุข
ความสำคัญของประเพณีลอยกระทง
ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีที่สำคัญของไทย มีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน โดยมีความสำคัญ ดังนี้
1. ความสำคัญทางศาสนา
- ขอขมาพระแม่คงคา: ในอดีตผู้คนมีความเชื่อว่า แม่น้ำ ลำคลอง เป็นที่สถิตของเทพเจ้า ที่เรียกว่า พระแม่คงคา การลอยกระทง จึงเป็นการขอขมาพระแม่คงคา ที่ได้ทิ้งสิ่งปฏิกูล และใช้ประโยชน์จากน้ำ
- บูชารอยพระพุทธบาท: เชื่อกันว่า การลอยกระทง เป็นการบูชารอยพระพุทธบาท ที่ประทับไว้ ณ หาดทรายริมฝั่งแม่น้ำนัมมทานที ในประเทศอินเดีย
2. ความสำคัญทางสังคม
- สืบสานประเพณี: การลอยกระทง เป็นการอนุรักษ์ และสืบสานประเพณีไทย อันดีงาม ให้คงอยู่สืบไป
- สร้างความสามัคคี: ในช่วงเทศกาลลอยกระทง ผู้คนจะมารวมตัวกัน ทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น การทำกระทง การประกวดกระทง การลอยกระทง ซึ่งส่งเสริมความสัมพันธ์ และความสามัคคีในชุมชน
- ส่งเสริมการท่องเที่ยว: เทศกาลลอยกระทง เป็นเทศกาลที่ดึงดูดนักท่องเที่ยว ทั้งชาวไทย และชาวต่างชาติ สร้างรายได้ และกระตุ้นเศรษฐกิจของประเทศ
3. ความสำคัญทางวัฒนธรรม
- สะท้อนวิถีชีวิต: ประเพณีลอยกระทง สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ และวัฒนธรรม ของคนไทย ที่ผูกพันกับสายน้ำ
- แสดงออกถึงความคิดสร้างสรรค์: การประดิษฐ์กระทง เป็นการแสดงออกถึงความคิดสร้างสรรค์ และฝีมือทางศิลปะ ของคนไทย
- สืบทอดภูมิปัญญา: การทำกระทง ใช้วัสดุจากธรรมชาติ เช่น ใบตอง ดอกไม้ เป็นการสืบทอดภูมิปัญญา และรักษาสิ่งแวดล้อม

นอกจากนี้ ประเพณีลอยกระทง ยังมีความสำคัญในด้านอื่น ๆ เช่น
- ด้านจิตใจ: การลอยกระทง เป็นการปลดปล่อยความทุกข์ ความโศก และสิ่งไม่ดี ออกไป พร้อมกับกระทง ที่ลอยไปตามสายน้ำ
- ด้านสิ่งแวดล้อม: การลอยกระทง ช่วยกระตุ้นให้คนไทย ตระหนักถึงความสำคัญของแหล่งน้ำ และอนุรักษ์ธรรมชาติ
ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีที่ทรงคุณค่า ควรค่าแก่การอนุรักษ์ และสืบสาน ให้คงอยู่คู่สังคมไทยตลอดไป