สรุปเนื้อหาสำคัญจากหนังสือ “๔๕ พรรษาของพระพุทธเจ้า” พระนิพนธ์ในสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวฑฺฒโน) โดยสรุปเหตุการณ์และพระพุทธกิจในแต่ละพรรษาตั้งแต่พรรษาที่ 1 ถึง 45 ตามเนื้อหาในหนังสือครับ
ภาพรวมและแนวทางของหนังสือ
หนังสือเล่มนี้เรียบเรียงพระพุทธประวัติและพระพุทธกิจไปตามลำดับพรรษาที่พระพุทธองค์ทรงประทับจำพรรษาในสถานที่ต่างๆ โดยอาศัยหลักฐานจากคัมภีร์ชั้นบาลี, อรรถกถา, ฎีกา และตำราที่พระบูรพาจารย์รจนาไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ลำดับพรรษาจะอ้างอิงจากคัมภีร์มโนรถปูรณี ซึ่งเป็นอรรถกถาอังคุตตรนิกาย เนื้อหาจะผสมผสานระหว่างพุทธประวัติ, คำอธิบายธรรมะ และเรื่องราวที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจพระพุทธศาสนาอย่างสมบูรณ์
พรรษาที่ ๑: ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี
- ปฐมเทศนา: ทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรโปรดปัญจวัคคีย์ ทำให้พระอัญญาโกณฑัญญะได้ดวงตาเห็นธรรมและขอบวชเป็นพระภิกษุรูปแรก เกิดพระรัตนตรัยครบองค์สาม
- อนัตตลักขณสูตร: ทรงแสดงพระสูตรที่ ๒ โปรดปัญจวัคคีย์ที่เหลือจนสำเร็จเป็นพระอรหันต์ทั้งหมด ทำให้ในโลกมีพระอรหันต์ 6 องค์ รวมพระพุทธองค์
- โปรดพระยสะ: ยสกุลบุตรเกิดความเบื่อหน่ายทางโลกและได้ฟังธรรมจนได้ดวงตาเห็นธรรมและสำเร็จเป็นพระอรหันต์ บิดาของท่านได้เป็นอุบาสกคนแรก และมารดากับภรรยาเก่าได้เป็นอุบาสิกาคู่แรกที่ถึงไตรสรณะ
- ส่งพระสาวกไปประกาศศาสนา: เมื่อมีพระอรหันต์ 61 องค์ (รวมพระยสะและสหาย 54 คน) ได้ทรงส่งออกไปประกาศศาสนาโดยให้ไปทางเดียวกันไม่เกินสองรูป
- โปรดชฎิล ๓ พี่น้อง: เสด็จไปโปรดชฎิล ๓ พี่น้อง (อุรุเวลกัสสปะ, นทีกัสสปะ, คยากัสสปะ) พร้อมบริวาร 1,000 คน ด้วยอิทธิปาฏิหาริย์และทรงแสดง อาทิตตปริยายสูตร จนทั้งหมดสำเร็จเป็นพระอรหันต์
พรรษาที่ ๒, ๓ และ ๔: ณ พระเวฬุวัน กรุงราชคฤห์
- โปรดพระเจ้าพิมพิสาร: เสด็จกรุงราชคฤห์ตามคำสัญญา พระเจ้าพิมพิสารพร้อมบริวาร 11 นหุต (110,000) ได้ฟังธรรมและบรรลุโสดาบัน
- ถวายพระเวฬุวัน: พระเจ้าพิมพิสารทรงถวายสวนไผ่ (พระเวฬุวัน) เป็นอารามแห่งแรกในพระพุทธศาสนา
- ได้พระอัครสาวก: อุปติสสะ (พระสารีบุตร) ได้ฟังธรรมจากพระอัสสชิ และโกลิตะ (พระโมคคัลลานะ) ได้ฟังธรรมต่อจากเพื่อน ทั้งสองได้ดวงตาเห็นธรรมและพาบริวาร 250 คนมาบวชในสำนักของพระพุทธเจ้า
- วันจาตุรงคสันนิบาต: เกิดการประชุมอัศจรรย์ 4 ประการในวันเพ็ญเดือนมาฆะ (เดือน 3) ณ พระเวฬุวัน ทรงแสดง โอวาทปาฏิโมกข์ ซึ่งเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา
- โปรดพระมหากัสสปะ: ปิปผลิมาณพ (พระมหากัสสปะ) ออกบวชอุทิศพระพุทธเจ้าและได้พบพระองค์ ทรงรับโอวาท 3 ข้อ และสำเร็จเป็นพระอรหันต์ในวันที่ 8
- เสด็จกรุงกบิลพัสดุ์: พระเจ้าสุทโธทนะทูลนิมนต์เสด็จกลับโปรดพระญาติ ทรงแสดงปาฏิหาริย์และโปรดพระบิดาจนได้บรรลุโสดาบันและสกทาคามิผล
- พระนันทะและพระราหุลบวช: ทรงใช้อุบายบวชให้พระนันทะ และให้พระสารีบุตรบรรพชาสามเณรราหุลซึ่งเป็นสามเณรรูปแรก
พรรษาที่ ๕: ณ กูฏาคารศาลา ป่ามหาวัน กรุงเวสาลี
- กำเนิดภิกษุณีสงฆ์: พระนางมหาปชาบดีโคตมีทูลขอบวชถึง 3 ครั้ง แต่ไม่ทรงอนุญาต ภายหลังพระอานนท์ช่วยทูลขอให้ จึงทรงอนุญาตโดยมีเงื่อนไขให้พระนางรับ ครุธรรม ๘ ประการ พระนางจึงได้เป็นภิกษุณีรูปแรก
พรรษาที่ ๖: ณ มกุลบรรพต
- ทรงแสดงยมกปาฏิหาริย์ ที่กรุงสาวัตถีเพื่อปราบทิฐิของพวกเดียรถีย์
- ทรงขับไล่ภิกษุสงฆ์: ทรงขับภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่เพื่อให้เกิดความสังเวชและตั้งใจปฏิบัติธรรม
- ทรงเคารพธรรม: ทรงแสดงให้เห็นว่าพระพุทธเจ้าทุกพระองค์ทรงเคารพพระธรรมที่ตรัสรู้
พรรษาที่ ๗: ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์
- โปรดพุทธมารดา: เสด็จขึ้นไปจำพรรษาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์เพื่อแสดง พระอภิธรรม โปรดพระนางสิริมหามายาซึ่งสิ้นพระชนม์ไปเกิดเป็นเทพบุตร
พรรษาที่ ๘: ณ เภสกลาวัน สุงสุมารคิระ แคว้นภัคคะ
- โปรดนกุลบิดาและนกุลมาตา: สองสามีภรรยาที่เคยเป็นบิดามารดาในอดีตชาติ ทรงสอนเรื่อง อริยภูมิ (ภูมิธรรมของพระอริยะ)
- เหตุที่ไม่ทรงเหยียบผ้าขาว: ทรงแสดงเหตุผลที่ไม่ทรงรับผ้าขาวที่ชาวบ้านปูลาดไว้ เพราะทรงเห็นแก่ภิกษุสงฆ์ในอนาคต
พรรษาที่ ๙: ณ กรุงโกสัมพี
- โปรดโฆสกเศรษฐี: ทรงแสดงธรรมโปรดโฆสกเศรษฐีผู้มีประวัติชีวิตที่น่าทึ่ง
- สาราณียธรรม ๖: ทรงสอนธรรมะอันเป็นที่ตั้งแห่งความระลึกถึงกันแก่ภิกษุ
- สังฆเภทที่โกสัมพี: เกิดความขัดแย้งรุนแรงระหว่างภิกษุ 2 ฝ่ายเรื่องพระวินัย แม้พระองค์จะทรงไกล่เกลี่ย แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ
พรรษาที่ ๑๐: ณ ป่าปาริเลยยกะ
- ปลีกวิเวก: เมื่อทรงเบื่อหน่ายความขัดแย้งของภิกษุที่โกสัมพี จึงเสด็จไปจำพรรษาในป่าตามลำพัง โดยมีช้างปาริเลยยกะและลิงคอยปรนนิบัติ
- สอนเรื่องอุปกิเลส ๑๑: ทรงแสดงธรรมเรื่องอุปกิเลส 11 ประการที่ทำให้จิตเศร้าหมอง
พรรษาที่ ๑๑: ณ หมู่บ้านพราหมณ์ชื่อเอกนาฬา
พรรษาที่ ๑๒: ณ เมืองเวรัญชา
พรรษาที่ ๑๓: ณ จาลิยบรรพต
พรรษาที่ ๑๔: ณ พระเชตวัน กรุงสาวัตถี
พรรษาที่ ๑๕: ณ กรุงกบิลพัสดุ์
พรรษาที่ ๑๖: ณ เมืองอาฬวี
พรรษาที่ ๑๗: ณ กรุงราชคฤห์
พรรษาที่ ๑๘-๑๙: ณ จาลิยบรรพต
พรรษาที่ ๒๐: ณ กรุงราชคฤห์
พรรษาที่ ๒๑-๔๕: ณ พระเชตวัน และ ปุพพาราม กรุงสาวัตถี
- ในช่วง 25 พรรษาสุดท้ายนี้ พระองค์ประทับจำพรรษาที่กรุงสาวัตถีเป็นหลัก สลับระหว่างวัดพระเชตวันของอนาถบิณฑิกเศรษฐี และวัดปุพพารามของนางวิสาขา ทรงบำเพ็ญพุทธกิจและแสดงธรรมโปรดบุคคลจำนวนมาก จนกระทั่งเสด็จดับขันธปรินิพพานเมื่อพระชนมายุ 80 พรรษา
ชื่อหนังสือ: ๔๕ พรรษาของพระพุทธเจ้า
ผู้แต่ง: พระนิพนธ์ของ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวฑฺฒโน) แห่งวัดบวรนิเวศวิหาร
ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา: พลอากาศเอก หะริน หงสกุล
โรงพิมพ์: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย ตั้งอยู่ที่ ต.ศาลายา อ.พุทธมณฑล จ.นครปฐม
ปีที่พิมพ์: ฉบับนี้เป็นการพิมพ์ครั้งที่ ๕ ในปี พ.ศ. ๒๕๕๑ (ค.ศ. 2008)
จำนวนที่พิมพ์: ๒,๐๐๐ เล่ม (สำหรับการพิมพ์ครั้งที่ ๕)
ข้อมูลเพิ่มเติม:
- หนังสือเล่มนี้มีที่มาจากการเทศน์อบรมและบทความที่ลงในนิตยสาร “ศรีสัปดาห์” ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๒
- ได้มีการรวมพิมพ์เป็นเล่มครั้งแรกเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๑๐
- ISBN: 974-399-479-3
